Vandaag maken we een stadswandeling door Den Briel met de gratis app van het televisieprogramma Het verhaal van Nederland. Het is een zogenaamde “podwalk”, waarbij Daan Schuurmans je tijdens de wandeling meeneemt naar lang vervolgen tijden. Het is voor het eerst dat ik deze app gebruikt en beschouw het ook meteen als het uitproberen van deze manier van standswandelen.
En dan is Den Briel, of Brielle zoals het tegenwoordig heet, natuurlijk één van de meest geschikte stadjes om het verhaal van Nederland te ervaren. Den Briel is de stad waar het eerste succesje in de Tachtigjarige Oorlog werd behaald tegen de Spaanse koning en de meedogenloze hertog van Alva. Op 1 april 1572 namen de prinsgezinde watergeuzen het stadje Den Briel in, die daarmee als eerste stad in handen kwam van de opstandelingen.
Lees mee over mijn stadswandeling door Den Briel én (verderop) mijn ervaringen met de podwalk van Het verhaal van Nederland. Ik heb de wandeling samen met mijn zoontje van 11 gemaakt. Sommige foto’s in dit blog zijn van hem.
> Spring direct naar de review van de Podwalk van Het verhaal van Nederland.
Op 1 april verloor Alva Den Briel, eersteling der vrijheid
Maar voordat we starten met de stadswandeling eerst een korte schets van de gebeurtenissen op 1 april in Den Briel. Op de kop af 450 jaar geleden viel Den Briel in handen van de watergeuzen. Het was de eerste stad die de Spaanse koning Filips II in de lage landen verloor aan de opstandelingen. De Tachtigjarige Oorlog was nog maar een paar jaar bezig en eigenlijk had Willem van Oranje (na de onthoofding van Van Egmont en Horne de leider van de opstand) nog niet veel bereikt. Eén overwinning bij Heiligerlee, maar ook twee grote verliezen in 1568. Van Oranje kampte met geldgebrek en er leek geen doorbraak te komen.
De stadswandeling door Weert toont heel veel over Van Horne wiens onthoofding het begin van de Tachtigjarige Oorlog inluidde.
En toch kwam die, en uit onverwachte hoek. De watergeuzen waren gevluchte protestanten van lage adel, die samen met criminelen en ander gespuis de zeeën onveilig maakte. Ze kaapten schepen en gingen plunderend door de streken langs de kust. Op de roemruchte 1 april in 1572 lagen de watergeuzen voor de stad Den Briel voor anker. Dat ze hier lagen was toeval: een storm had ze naar de Maasmonding gebracht nadat ze door de Engelse koningin verbannen waren uit Engeland.
Het bestuur van Den Briel zelf was Spaansgezind. Maar er was geen Spaans garnizoen in de stad omdat Alva deze elders nodig had. En wederom toevallig kwam dit de watergeuzen ter ore en konden ze de stad eenvoudig innemen. De watergeuzen bonkten op de poorten, riepen het beroemde “In naam van Oranje, doe open de poort!” en ramden vervolgens de poort in met een scheepsmast.
Zo werd Den Briel de eerste stad waar de vrijheid werd gevierd. Eersteling van de vrijheid, zoals ook op het stadhuis te lezen is, maar dan in het Latijn: LIBERTATIS PRIMITIAE. Na Den Briel vielen al snel veel andere steden in Holland in handen van de watergeuzen en werd de opstand langzaam maar zeker een succes. Al zou het nog 76 jaar duren voordat de Tachtigjarige Oorlog tot een einde kwam.
Stadswandeling door het historische Den Briel
De stadwandeling door Den Briel die we met de podwalk van Het verhaal van Nederland maken heeft dit verhaal als centraal thema en we ontdekken verrassend veel overblijfselen die aan de Tachtigjarige Oorlog herinneren. We wandelen over de oude stadsmuur en door de vestingwallen en Daan Schuurmans vertelt ons wie die watergeuzen waren, hoe zij precies te horen kregen dat de stad niet verdedigd werd door de Spanjaarden. Maar ook wat de aanleiding voor de oorlog was en over de nasleep na die eerste van april.
En ondertussen genieten we van het schilderachtig mooie en historische stadje Den Briel op het Zuid-Hollandse eiland Voorne. Want een stadswandeling in het erg gezellige vestingstadje Brielle is sowieso een aanrader om eens te doen. Wist je dat Den Briel in de top 10 staat van de steden met de meeste monumenten per inwoner? Dat zegt de lokale VVV zelf tenminste en het zou zeker kunnen kloppen. Wat kun je zoal verwachten als je hier gaat wandelen?
Startpunt van de stadswandeling door Den Briel
De stadswandeling door Den Briel start bij de Lange Poort. Hier vertelt Daan Schuurmans je over hoe de steden in die tijd in elkaar zaten: een stadsmuur en daaromheen een vestinggracht ter verdediging tegen indringers. In Brielle is zowel de stadswal als de vestinggracht nog altijd prachtig bewaard gebleven.
De Sint-Catharijnekerk van Den Briel
Hij vergezelt je tijdens bijna de hele wandeling. Vanuit allerlei hoeken zul je de kerktoren gaan tegenkomen. Het is de plek waar Willem van Oranje een paar jaar na de inname van de stad door de watergeuzen getrouwd is met Charlotte de Bourbon. De 15e-eeuwse Sint-Catharijnekerk ziet er op zich al best groot uit, maar toch is de kerk maar een fractie van wat het had moeten worden. Het had de grootste kerk van heel Holland (Noord- en Zuid-) moeten worden, maar door brand en door geldgebrek is de kerk nooit afgebouwd.
De toren is 60 meter hoog en duidelijk niet afgebouwd. De bedoeling was 120 meter en je kunt je best aardig inleven hoe groot de toren dan geweest zou zijn. Maar aan de achterkant van de kerk zie je pas echt goed dat de kerk nooit is afgebouwd. Alleen het middenschip is klaar en nogal abrupt dichtgemetseld.
Geuzengesticht en Asyl
Ook veel van de jongere gebouwen in Den Briel verwijzen naar de watergeuzen. We komen langs het zogenaamde Geuzengesticht, een opvangplek voor protestante weeskinderen. Het is in 1872 ter ere van de driehonderdjarige viering van de bevrijding van Den Briel geopend in een toen al bestaand woonhuis. Op de gevel prijkt een watergeus, met een Turkse muts. De muts verwijst naar de leuze tijdens de Tachtigjarige Oorlog “Liever Turks dan Paaps”, die het antikatholieke sentiment weergaf.
Iets verderop tijdens de stadswandeling in Den Briel lopen we langs het nationale monument: een beeld van een zeenimf voor het Asyl. Het Asyl is opgericht als zorgverlening aan “oude en gebrekkige zeelieden”, die met een beetje creatieve geest, de nakomelingen van de watergeuzen genoemd kunnen worden.
De zeenimf draagt een vlag van Oranje en ze wijst met haar andere hand naar de Maasmonding vanwaar de watergeuzen kwamen. Op de sokkel staat wederom LIBERTATIS PRIMITIAE met de jaartallen 1572 en 1872. Zowel het hofje als de zeenimf zijn gebouwd ter ere van de driehonderd jaar vrijheid.
Veerman Coppelstock
Er is nog een standbeeld tijdens de stadswandeling door Den Briel dat herinnert aan de inname van Den Briel door de watergeuzen. Het staat langs het water, met de rug naar de straat, uitkijkend over de plek waar hij ze voor het eerst zag liggen. Het is Jan Coppelstock die een cruciale rol zou spelen bij de inname.
Jan was veerman tussen Den Briel en Maassluis en hij was de eerste die de watergeuzen zag liggen in de Maasmonding. Hij ging aan boord, want hij kende enkele van hen persoonlijk. Via Coppelstock hoorden de watergeuzen dat er geen Spaans garnizoen in de stad aanwezig was en zo ontstond het idee om dit vissersstadje in te nemen. Zonder deze toevallige ontmoeting tussen de watergeuzen en de veerman, had de vaderlandse geschiedenis wellicht heel anders verlopen.
Het Kruithuis
Het Kruithuis is gebouwd tijdens de Tachtigjarige Oorlog en was bestemd voor het bewaren van de voorraden buskruit. Je vindt het huisje op een van de negen bastions van de Brielse vesting, toepasselijk kruithuisbastion geheten.
Het is omgeven met een grachtje en alleen te bereiken met een draaibrug. In 1810, toen de molen even verderop in brand stond, heeft men nog al het opgeslagen kruit in de gracht gegooid om een mogelijke ontploffing te voorkomen.
De “doe-open-de-poort”-poort
Ben je op zoek naar de poort waarop de beroemde woorden “In naam van Oranje, doe open de poort” zijn uitgesproken, dan kom je wellicht een beetje bedrogen uit. Want hoewel de vesting van Den Briel een prachtig bewaarde vesting is, net die ene poort, de Noorderpoort, is niet meer. De overgebleven fundamenten van de toren zijn er nog wel. Vlak achter de plek van de poort kun je met de trap omhoog en vanaf Bastion IX krijg je een mooi zicht op waar het zich allemaal afspeelde. Er staat een scheepsmast naast als verwijzing naar de mast waarmee de poort werd geforceerd.
Waar is die Maasmonding eigenlijk?
Als je vandaag de dag naar de plattegrond kijkt, dan vraag je je misschien af waar die Maasmonding dan moet zijn, waar de watergeuzen bij Den Briel voor anker lagen. Tegenwoordig mondt de Maas vreemd genoeg niet meer uit in de Maasmond. De gehele Maasmond is nu feitelijk de Rijnmond geworden.
Vroeger was dat anders. Wat we nu kennen als de Oude Maas vormde inderdaad de noordelijke tak van de monding van de Maas. De Brielse Maas was dan weer een zijtak van de Oude Maas en die liep langs Den Briel.
Rond deze oude Maasmonding start ook een van de bekendste langeafstandswandelingen, de GR5. De route loopt van Hoek van Holland naar Nice. De typisch Hollandse tweede etappe van de GR5 gaat van Maassluis naar Brielle.
De zuidelijke tak van de Maasdelta is al verdwenen na de grote Sint-Elisabethsvloed in 1424, waardoor de Biesbosch ontstond. Vanaf toen ging een groot deel van het Maaswater via het Hollands Diep naar het Haringvliet, maar een deel ervan bleef ook nog steeds via de Oude Maas stromen. Tot 1904 toen de Maas werd afgedamd bij Andel. Vanaf toen werd de Oude Maas en dus de Brielse Maas alleen nog maar gevoed met water uit de Rijn. De Brielse Maas zelf werd ook nog eens afgedamd bij Oostvoorne in 1950 (dus nog voor de watersnoodramp) en wordt sindsdien Brielse Meer genoemd. De Maasmonding bij Den Briel is dus niet meer. Alleen oude kaarten doen hier nog aan herinneren.
Lees meer over de complexe rivierendelta van Nederland in mijn blog Rotterdam ligt niet aan de Maas.
Stadswandeling door den Briel met Het verhaal van Nederland: Review Podwalks
“Stap zelf in Het verhaal van Nederland met een podwalk!”, zo prijst het televisieprogramma zijn wandelapp aan. De televisieserie heb ik al met grote belangstelling bekeken. Elke generatie moet zijn eigen geschiedenis opnieuw beschrijven, en deze serie is heeft daar een mooie vorm in gevonden. Moderne storytelling in optima forma met geweldige tekstschrijvers en met Daan Schuurmans als een van de beste vertellers van het land.
Bekijk hier de trailer van Het verhaal van Nederland (op Youtube)
Maar televisie is multimediaal geworden. Logisch dus dat er meteen een podcast-serie bij gemaakt. Maar het Verhaal van Nederland gaat nog, letterlijk, een stapje verder. De zogenaamde podwalks van Het verhaal van Nederland neemt je mee op een wandeling door de historisch bepalende plekken van Nederland. En Daan Schuurmans begeleidt je daarbij en brengt je het verhaal ter plaatse en direct in je oren. Het enige dat je nodig hebt is een smartphone, de app en een set oordopjes.
Lees ook mijn artikel over de podwalk in het Romeinse Nijmegen.
Tien podwalks in Nederland
Het verhaal van Nederland heeft een tiental podwalks in de aanbieding. Verfrissend zijn de locaties van de podwalks. In de net iets te voor de hand liggende steden als Amsterdam, zijn er geen te vinden. Wel in Anloo, bijvoorbeeld, of het stadje Hattem. In Dokkum wordt de strijd van de Friezen verteld. En er is er een wandeling in Veenhuizen. Het is dus alles behalve het zoveelste verhaal van de Randstad over de Randstad.
Bekijk hier het filmpje over de Podwalks van Het verhaal van Nederland.
Mijn ervaringen met de podwalk van Het verhaal van Nederland tijdens de stadswandeling door Den Briel
Maar dan de podwalk zelf. Hierover heb ik alleen maar lovende woorden. Wat een onwijs toffe ervaring om op deze manier door de stad te lopen. De app werkte bij mij vlekkeloos, dat alleen al is een verdienste die lang niet alle wandelapps nadoen. Daan Schuurmans vertelt terwijl je door de stad loopt alle ins en ouds van het verhaal en wijst van tijd tot tijd ook naar bezienswaardigheden.
Als navigatiemiddel kun je naar de plattegrond kijken waar je eigen positie duidelijk wordt weergegeven. Maar eigenlijk is dat nauwelijks nodig, want Schuurmans vertelt duidelijk hoe je moet wandelen. De enige momenten waarop ik de kaart erbij pakte was wanneer ik net iets langer bleef kijken of een foto wilde maken en ondertussen de instructies alweer vergeten was.
Wanneer je op de volgende locatie aangekomen bent, gaat Schuurmans vanzelf verder met het verhaal. De app is zo ontworpen dat je niet stiekem alvast vooruit kunt luisteren. Je moet echt de plaats aandoen, om het volgende hoofdstuk te ontgrendelen. Je kunt ze dus ook niet thuis al beluisteren, je moet echt eropuit. Terugluisteren kan daarentegen wel, zelfs thuis nog. Mocht je even afgeleid zijn en een deel van het verhaal gemist hebben, dan is er dus geen man overboord.
Tussen de hoofdstukken door hoor je rustgevende sfeergeluiden muziek: vogelgeluiden en af en toe wat geblaat van schapen. Niet hinderlijk en het helpt echt je om in het verhaal te blijven.
Natuurlijk vraagt de app stroom, dus is het raadzaam om met een volle batterij te beginnen. Maar bij mijn toch niet gloednieuwe telefoon is de batterijduur nooit een issue geweest om de wandeling te volbrengen en had ik na afloop nog meer dan genoeg over voor de rest van de dag.
Het verhaal van Nederland als boeiende geschiedenisles
Maar bovenal is het verhaal dat door Daan Schuurmans verteld wordt boeiend en soms zelfs meeslepend. De opbouw is goed en na ieder hoofdstukje wil je weten hoe het verder gaat. Ik denk dat iedereen vroeger zo’n geschiedenisleraar gehad zou willen hebben, want het verhaal van Nederland komt tijdens de wandeling echt tot leven.
Verder valt me op dat het verhaal, voor zover ik kan beoordelen, historisch klopt. En het verhaal wordt vooral ook niet mooier gemaakt dan het is. De watergeuzen in Brielle worden bijvoorbeeld niet neergezet als ongenaakbare en heroïsche bevrijders van Nederland. Ook hun wandaden, als het verkrachten van nonnen en allerhande plunderingen worden benoemd. Schuurmans laat je naar de kanonnen kijken, maar niet zonder te vermelden dat deze exemplaren van een paar honderd jaar later zijn. En waar de geschiedenis van toevalligheden aan elkaar hangt, vertelt Schuurmans dat dit wel vaker zo en geeft ondertussen een algemeen lesje geschiedenis.
Eigenlijk heb ik maar één echt probleem met de podwalks van Het verhaal van Nederland: het zijn er te weinig. Maar er zijn, voor zover ik weet, niet meer podwalks voorzien.
De app Het verhaal van Nederland beschikbaar tot 1 september
De app hoort bij het televisieprogramma dat momenteel loopt. Maar een dergelijk project is uiteraard eindig. De app blijft in ieder geval ondersteund tot 1 september 2022, de toekomst daarna is nog ongewis. Wil je de wandelingen doen, kies dan het zekere voor het onzekere en ga deze zomer lekker samen op pad met Daan Schuurmans.
Praktische informatie over de historische stadswandeling Den Briel
- Startpunt: Westdam, 3231 LD Brielle
- Gratis parkeren bij startpunt
- Lengte is 5 km (de app geeft 4 kilometer aan, maar in de praktijk loop je toch wat meters extra)
- De route is rolstoeltoegankelijk
- Voor de wandeling heb je een smartphone en app nodig. Ga naar https://hetverhaalvannederland.ntr.nl/podwalks/ voor meer informatie.
GPX-bestand van de stadswandeling door Den Briel
Je kunt het GPX-bestand van de wandeling zoals we die gelopen hebben hieronder downloaden.
Blijf op de hoogte!
Zet nu je emailadres op mijn mailinglist! Af en toe ontvang je een emailtje van me met een overzicht van de nieuwste blogs. De updates komen uit wanneer het uitkomt, dus zeer onregelmatig. Een beetje zoals ik zelf ben dus. Je emailadres wordt alléén voor deze mailing gebruikt.
Plaats een reactie