De stad Nijmegen is meer dan tweeduizend jaar geleden gesticht door de Romeinen en is daarmee de oudste stad van Nederland. De gratis podwalk van het NPO-programma Het verhaal van Nederland brengt je in een wandeling door het centrum van Nijmegen terug naar die Romeinse tijd. Wij wandelen mee en staan af en toe en op onverwachte plekken oog in oog met de oudheid. Wat me doet denken aan een oud grapje: de Romeinen waren helemaal niet zo slim, ze wisten niet eens dat ze tot de oudheid behoorden.
Wat zijn podwalks?
Ik heb met veel genoegen naar het televisieprogramma Het verhaal van Nederland gekeken. Eindelijk een toegankelijk en aansprekende serie over de vaderlandse geschiedenis. Acteur Daan Schuurmans ontpopt zich als een begenadigd verteller en de geschiedenis van de prehistorie tot aan de Tweede Wereldoorlog komt levensecht je huiskamer binnen.
Maar nog levensechter wordt het wanneer je op de locaties wandelt waar het zich ook daadwerkelijk heeft afgespeeld. En daar komen de podwalks om de hoek kijken. Via een gratis app op de telefoon word je door een tiental historische plaatsen geloodst door Schuurmans. Zo hebben we al meegemaakt hoe de Watergeuzen Den Briel in handen kregen (lees hier alles over de podwalk in Den Briel met een uitgebreidere review van de podwalks). Maar je kunt bijvoorbeeld ook in Veenhuizen wandelen. Of in Vucht of in Deventer.
De wandelingen zijn telkens ongeveer een uurtje en het is het handigste als je de wandeling met oortjes beluistert. In Nijmegen was hier en daar veel verkeer waardoor we niet alles evengoed konden horen.
Podwalk wandeling in het Romeinse Nijmegen
Nijmegen ligt én aan een rivier én hoog op een heuvel. Een ideale plek voor het stichten van een stad. En dat doen de Romeinen dan ook wanneer ze in hun expansiedrift steeds noordelijker komen. Schuurmans laat het je al snel na het starten zien hoe de stad op een verhoging ligt terwijl je de Spiegelwaal via de “de Lentloper” oversteekt.
Nog wat later steken we de Waal zelf over en is het nog duidelijker. Links in de verte werd voor het eerst een legerkamp gebouwd door de Romeinen op de stuwwallen uit de voorlaatste ijstijd. Het zijn er erg veel: 15.000 Romeinse soldaten! En ze zijn ook tactisch veel te sterk voor de Germanen die hier toentertijd woonden. De Podwalk brengt je ondertussen terug naar een veldslag, die jij, als Romein, natuurlijk met gemak wint.
Het Romeinse gezicht van Nijmegen
Intussen zijn we ook langs het Romeinse masker gelopen. In 1915 werd door baggeraars een metalen masker gevonden in de Waal, hier niet ver vandaan. Het was een origineel ruitermasker van een Romeinse soldaat en in een bijzonder gave staat. Het masker kun je nu zien in museum Het Valkhof in de stad. Hier langs de Waal staat sinds 2020 een op dit masker geïnspireerd belevingskustwerk “Het gezicht van Nijmagen”. Het is een kopie van het originele masker, maar dan 6,5 meter hoog en 2 meter breed. Voor wie een dikke kop heeft? Nee, kunstenaar Andreas Hetfeld wilde dat mensen erin kunnen kruipen en zo even onderdeel van de geschiedenis kunnen worden. En zo is het nu ook. Je kunt nu zelfs letterlijk door de ogen van een Romein naar Nijmegen kijken.
Deze plek van het kunstwerk is overigens tijdelijk. Over een aantal jaar gaat het naar de permanente plek bij de Waalhaven, vlak bij de echte vindplaats van het masker.
De weinige tastbare Romeinse herinneringen tijdens de wandeling in Nijmegen
Nadat je de Waal hebt overgestoken gaat de podwalk-wandeling verder in het centrum van Nijmegen en zoek je samen met Daan Schuurmans naar de laatste en helaas weinige tastbare herinneringen die de Romeinen hebben achtergelaten.
Vooral onder de grond zijn veel restanten teruggevonden. Zo vinden we in de gevel van het Holland Casino een Romeinse vloerverwarming. En even verderop in een tunnel een deel van de Romeinse stadsmuur. Beiden zijn helemaal ingebouwd in moderne en, om eerlijk te zijn, afzichtelijk lelijke gebouwen, maar via glazen panelen en spiegels wel zichtbaar gemaakt.
Maar gelukkig kunnen we ook een stukje tweeduizend jaar oude geschiedenis letterlijk met eigen handen aanraken. Direct naast het middeleeuwse Besiendershuis, een beetje verborgen achter een trap, vind je opeens stuk Romeinse stadsmuur. Een stuk muur gebouwd met tufsteen als onderdeel van een veel jongere muur van bakstenen.
Dat is ongeveer wat er over is van de Romeinse stad. Meer dan vier eeuwen lang lag hier de grens van het Romeinse Rijk. En dan valt de oogst misschien toch een beetje tegen. Alle oude gebouwen zijn in de loop van de geschiedenis afgebroken en steen voor steen hergebruikt. En dat kun je dan weer mooi zien aan de Barbarosso-ruïne het Valkhofpark. Het is een overblijfsel van een paleis dat in 1155 werd gebouwd. Maar de zuilen zijn dan wel weer Romeins. Hergebruikt dus. Het wordt ook wel “spolia” genoemd: hergebruikte onderdelen uit een oudere cultuur. Bijzonder aan deze zuilen is overigens dat de uiteindes juist Karolingisch zijn, dus uit de periode 800-1000 na Christus. Mogelijk dat de zuilen dus zelf tweemaal hergebruikt zijn.
Wandeling door het Romeinse verhaal van Nijmegen
Misschien weinig tastbare herinneringen aan de Romeinen, maar het verhaal dat Daan Schuurmans verteld blijft wel de volle 5 kilometer boeien. Bijzonder vind ik dat het verhaal heel chronologisch wordt verteld, terwijl de wandeling “gewoon” een rondwandeling betreft. Je begint bij de Waalbrug met de komst van de Romeinen en als je bij de Spoorbrug weer naar de beginplaats terugloopt hoor je hoe de Romeinen weer verdwenen zijn, nadat het rijk in de derde eeuw afbrokkelde.
Het verhaal wordt zo beeldend gebracht, dat je jezelf zelfs tussen de hedendaagse gebouwen even in een Romeinse stad waant. In gedachten wandel je door de straten van Noviomagus, oftewel Nieuwe Markt zoals de stad toen heette. Je handelt er opeens in muntgeld, en je ontspant in de thermen.
Ook de rol van de Bataven komt uitgebreid aan bod: van de aanvankelijke bondgenoten, de eigen stad die de Romeinen hen gaven op de Valkhof, tot de Bataafse Opstand en het verdwijnen van de stam.
Niet Romeins, wel leuk aan de podwalk wandeling in Nijmegen
Het verhaal van de podwalk van Het verhaal van Nederland in Nijmegen gaat dus over de Romeinse geschiedenis van de stad. Maar we komen natuurlijk niet alleen langs Romeinse gebouwen. Een greep uit de andere bezienswaardigheden in tijdens deze wandeling in Nijmegen.
Tip! Je kunt in Nijmegen ook wandelen en héél weinig zien. De wandeling door het centrum van Nijmegen van muZIEum laat je ervaren hoe het is om als blinde of slechtziende door de stad te lopen.
De Sint-Nicolaaskapel, het oudste gebouw van Nijmegen
Zo komen we bijvoorbeeld langs de Sint-Nicolaaskapel, ook wel de Valkhofkapel genoemd. De oudste delen van de kapel zijn rond het jaar 1000 gebouwd. Dat is natuurlijk van ver na de Romeinse tijd, maar desondanks is dit dus wel het oudste gebouw van Nederland. Tenminste, als we vereisen dat het gebouw nog overeind moet staan. Anders zijn de thermen in Heerlen het oudste gebouw, inderdaad, die zijn wel authentiek Romeins.
De Lentloper
De brug aan het begin van de wandeling heet de Lentloper en is behoorlijk nieuw, uit 2016. Nix Romeins aan dus, maar wel een schitterende brug. Wat een fotogeniek bouwwerk. Wat een speels lijnenspel. En wat jammer dat ik hier precies op het verkeerde tijdstip en met het verkeerde weer ben voor echt mooie foto’s. Het licht is nu veel te hard. Maar ik kom graag een keer terug tijdens een gouden uurtje.
Het Belvédère
Duidelijk zichtbaar vanaf de Waalbrug en uiteindelijk kom je er zelfs vlak langs: de Belvédère van Nijmegen. Het is een middeleeuwse wachtpost als onderdeel van de “nieuwe” stadsmuur. In de 17e eeuw was het als wachtpost niet meer nodig en werd het voor vermaak van de magistraat gebruikt. Toen kreeg het ook de huidige vorm.
Het Labyrinth, kunstwerk aan de kade
Aan de kade langs de Waal dicht bij de Spoorbrug loop je nog langs een kunstwerk, dat hier in 1982 is geplaats op de plek waar tot dan de Waalhaven had gelegen. Het is een rond labyrint en daarmee heeft ook dit kunstwerk een linkje let de oudheid. Want ook toen al waren mensen gefascineerd door doolhoven. Het labyrint komt vaker voor als symbool voor de levensloop in kunstwerken. Onlangs zagen we bijvoorbeeld al het gigantische labyrint Energy in Lochem. Het kunstwerk hier in Nijmegen, gemaakt door Klaus van de Locht, is cirkelvorming en 24 meter groot. En ja, het nodigt uit om eroverheen te wandelen. En ja, dat hebben we natuurlijk ook gedaan.
Is Nijmegen echt de oudste stad van Nederland?
De stad Nijmegen laat zich er graag op voorstaan; het is de oudste stad van Nederland. Maar het is maar net hoe je ertegenaan kijkt. Wat noem je bijvoorbeeld een stad?
Ga je uit van de stadsrechten, dan is Maastricht ouder. Die verwierf stadsrechten in 1203, terwijl Nijmegen die “pas” in 1230 kreeg. Maar er zijn bewijzen dat Nijmegen marktrecht en stadsrechten kreeg van de Romeinen in 98 na Christus. Die stelden in de Middeleeuwen natuurlijk niets meer voor, maar omdat Maastricht nooit Romeinse stadsrechten gekregen heeft Nijmegen zichzelf tot oudste stad uitgeroepen.
Eenzelfde soort gekibbel heb je telkens bij dit soort records. Is de kleinste stad van Nederland Staverden wel echt een stad? Ligt het Middelpunt van Nederland wel echt in Lunteren? Is de scheefste toren wel echt een toren? En ga zo maar door….
Praktische informatie over de padwalk wandeling in het Romeinse Nijmegen
Ik kan iedereen de podwalks van Het verhaal van Nederland van harte aanbevelen. Ze zijn namelijk echt erg leuk en interessant, ook voor kinderen. Hier en daar een melige luchtigheid (bij de trappen naar het Valkhof: “Wie het laatst boven is, is een Germaan! Haha!), maar bovenal boeiend voor jong en oud. Wees er wel snel mee, want hoelang de podwalks ondersteund blijven worden is niet bekend. In elk geval tot september 2022, maar vanaf dan is de toekomst nog ongewis.
- Startpunt: Lentse Warande, 6663 Lent (tussen verlengde Waalbrug en Spoorbrug)
- Parkeren bij startpunt, sinds kort betaald
- Lengte is 5 km
- De route is vanwege de trappen niet rolstoeltoegankelijk
- Voor de wandeling heb je een smartphone en app nodig. Ga naar https://hetverhaalvannederland.ntr.nl/podwalks/ voor meer informatie.
GPX-bestand van de Romeinse padwal-wandeling in Nijmegen
Je hebt natuurlijk helemaal geen gpx-bestand nodig als je lekker wandelt met Daan door het Romeinse Nijmegen met de podwalk-app. Maar voor het geval de app niet meer ondersteund wordt kun je toch de route downloaden via onderstaande knop.
Blijf op de hoogte!
Zet nu je emailadres op mijn mailinglist! Af en toe ontvang je een emailtje van me met een overzicht van de nieuwste blogs. De updates komen uit wanneer het uitkomt, dus zeer onregelmatig. Een beetje zoals ik zelf ben dus. Je emailadres wordt alléén voor deze mailing gebruikt.
Plaats een reactie