Een echte grenswandeling door de ruige natuur en over zompige (soms zelfs ronduit natte) paden: dat is de Wandelroute Kempen-Broek bij Stramproy. De zwerftocht die is uitgezet door boswachter Huub Oosten van Natuurmonumenten, is een prachtige wandeling en micro-avontuur in de Limburgse moesassen Wijffelterbroek en Smeetshof.
Trek goede waterdichte schoenen aan en zoek je weg door de elzenbroekbossen. Ga op zoek naar de Schotse hooglanders of ontmoet de aan de oerrund verwante tauros. Ook de geschiedenis komt rijkelijk aan bod in deze wandeling. De ondoordringbare moerassen lagen hier al eeuwen en vormden zo een natuurlijke grens. Dat kon niet anders dan leiden tot spannende grensperikelen. Praktische informatie en GPX-bestand tref je aan het einde van dit artikel.
Kaplaarzen aan! Op avontuur in Smeetshof en Wijffelterbroek
Het eerste gebied waar we doorheen wandelen is de Smeetshof met bossen en moerassen, met weilanden, met beken. Het Smeetshof is nog maar kort in beheer bij het Belgische Natuurpunt. Het was een nogal vervallen en verwaarloosd cultuurlandschap. Er werd vooral maïs verbouwd, nadat het landbouwgrond een eeuw geleden ontgonnen was aan het moeras.
De Smeetshof en het aangrenzende Wijffelterbroek worden nu weer beheerd als echte moerasgebieden. Het water wordt niet meer zo snel als mogelijk naar de Maas afgevoerd, maar wordt juist vastgehouden. Het is nu een jong maar ruig natuurgebied. De bever en de otter hebben zicht hier gehuisvest, net als talloze watervogels.
Ook de voetpaden zijn op diverse plekken drassig. En hier en daar zelfs ronduit diepe modder. Gelukkig zijn de allernatste delen voorzien van knuppelpaden. Toch zijn kaplaarzen geen overbodige luxe, al lukt het ook prima met goede waterdichte schoenen. Alhoewel, als ik via een boomstam over een plas wil stappen, blijkt de plas dieper dan gedacht. En verrassender: de boomstam blijkt te drijven. Als in een Hanna-Barberacartoon val ik en sta tot mijn kuiten in de plas. Ja, de etymologische herkomst van het woord broek voor een nat gebied is me nu wel duidelijk…
Als je houdt van moerassige wandelingen, kijk dan ook eens naar deze wandeling bij Thorn!
Rust, heel veel rust in de moerassen
Maar laat je hierdoor niet aan het twijfelen brengen: Smeetshof en Wijffelterbroek zijn prachtige en grotendeels goed begaanbare wandelgebieden. Je kunt kiezen uit zes gemarkeerde wandelroutes, die je met gemak kunt combineren.
Rond de parkings is er enige levendigheid, maar het contrast met de rest van de route is markant. Zodra je enige afstand van de startplekken hebt bereikt, wordt het rustig. Heel erg rustig. Op een stel lawaaierige ganzen na. Wij wandelen hier op een zonnige dag in maart met ideaal wandelweer, maar hebben een groot deel van de bossen schijnbaar voor ons alleen.
In de zomermaanden schijnt het waterpeil een stuk lager te zijn en grotendeels onder het niveau van het land. Minder moeras en minder avontuur. Het voordeel is dan wel de aanwezigheid van veel zeldzame vlinders, zoals de ijsvogelvlinder. Maar ook de aanwezigheid van heel veel muggen.
100% grote grazers garantie
Wat opviel waren de vele grote grazers in het gebied. Al heel snel komen we bij Schotse hooglanders. Verderop zien we konikpaarden die hier er daar naar hartenlust lopen te grazen. Ook gallowayrunderen schijnen hier rond te lopen. En ook de tauros heeft hier een plekje. Misschien hadden we geluk, maar ik kan me haast niet indenken dat je hier een wandeling kunt maken zonder ook maar één grote grazer waar te nemen. Vandaar dat ik bijna durf te stellen: 100% grote grazers garantie
Tauros
De tauros is een rund dat erg veel weg heeft van het oerrund. Het oerrund kwam vroeger heel veel voor in Europa in het wild. Eigenlijk pas vrij recent is hij in de 17e eeuw uitgestorven. De tauros moet de plek van het oerrund gaan innemen.
Dat de tauros genetisch veel lijkt op het oerrund is nou niet bepaald toevallig. Het beest is namelijk speciaal gefokt in een poging het oorspronkelijke oerrund te kopiëren. Op basis van meerdere vooral Zuid-Amerikaanse koeienrassen wordt er gefokt en gefokt en gefokt totdat er een koe is die er het dichtst in de buurt komt.
Ook het uiterlijk doet ertoe. Zo wordt er actief geselecteerd om de vrouwelijke taurossen een roodbruine rug te geven. Het kruisingsproject is in 2008 gestart. Betrekkelijk kort dus en dat verklaart dat er nog erg veel variatie zit in het uiterlijk van de dieren.
Grensperikelen in de Middeleeuwen: Bocholter Graven
Aan het einde van de wandeling wordt de natuur alweer wat rustiger. De paden worden rechter en droger. Je nadert een oude hoeve, de hoeve Smeetshof en tevens het Belgische startpunt voor dit natuurgebied. Maar eerst kom je nog langs een rustig en vredig weiland.
Maar rustig is het hier niet altijd geweest. En vredig al helemaal niet. We gaan even terug naar de Middeleeuwen en de Renaissance. De zandrug hier is een van de weinige doorgangen door het moeras. En als gevolg daarvan ook ideaal om met je legers en bijkomende plunderende soldaten doorheen te trekken. Je bevindt je hier in de oude grensstreek tussen het abdijvorstendom Thorn, de heerlijkheid Weert en het land van Loon. Hoewel de grote legermachten hier weinig te zoeken hebben, zijn er wel vaak lokale ruzies. En die worden niet altijd even diplomatiek opgelost.
Ter bescherming van de boerenbevolking is in 1389 een landweer aangebracht: een verdedigingswal. Gaandeweg komen er meer wallen bij en worden er grachten gegraven. Een ander woord voor grachten is graven. Vandaar: Bocholter Graven. De graven blijven nodig totdat Napoleon het hele gebied in 1795 inlijft bij de Franse republiek. De doorgang zelf wordt op zijn bevel opgehoogd en heet sindsdien de Napoleonsdijk. Op de site van Kempen-Broek kun je er meer over lezen en er plaatjes van zien. Of download deze brochure.
Napoleon legde veel belangrijke wegen in Europa aan. In Wallonië bestaat zelfs een heuse Napoleonroute. Deze autoroute loopt van Hestrud waar Napoleon de grens overstak naar Waterloo.
Nog meer grensperikelen: Ontginning van de moerassen aan de Grens
We maken een sprongetje in de tijd. Het is het midden van de 19e eeuw. België is een nog heel jonge staat, nog maar enkele jaren ontworsteld aan Nederland. Limburg wordt opgesplitst in een Belgisch deel en een Nederlands deel. De grens hier bij Stramproy en Bocholt is pas in 1843 officiëel vastgesteld. En in Nederland zit ongetwijfeld wat oud zeer.
Als dan de Belgische regering rond 1865 de moerasgebieden aan de grens wil ontginnen voor landbouw, dan gaat dat natuurlijk niet zonder slag of stoot. En het resultaat kun je hier zien.
Nu was er al een zijrivier van de Maas die moeraswater afvloeide en die gebruikt kon worden om het moeras droog te leggen. De Abeek zou uitgediept en ingedijkt moeten worden en er zou een stuw bij de Uffelse Molen moeten verdwijnen. En laat die molen nou net in Nederland liggen en Nederland hier niet aan willen meewerken. Als gevolg daarvan legden de Belgen in 1865 een nieuw 25 kilometer lang afwateringskanaal aan: de Lossing.
Deze wandeling rond het monumentendorp Neeritter komt vlak langs de Uffelse molen, die er tot op de dag van vandaag nog staat, hoewel helaas niet meer werkzaam.
Helemaal droog vielen de moerassen hier niet. Pas toen Nederland hier aan de grens ook landbouwgrond wilde ontginnen en zelf een afwatering aanlegde (de Raam), lukte dat. Ironisch genoeg was de Lossing daarmee niet eens echt nodig meer. Maar goed, toen was het inmiddels wel 1930 geworden.
De wandeling gaat met een bruggetje over de Raam, precies daar waar die aanhaakt op de Lossing.
Grenspark Kempenbroek
De Smeetshof en Wijffelterbroek zijn onderdeel van het grensoverschrijdende Kempen-Broek. Het GrensPark Kempen-Broek stekt zich uit van Cranendonk en Bocholt tot aan Nederweert en de Brabantse Hugterheide. In totaal 25.000 ha groot en ambitieus. Ze streven ernaar erkend te worden als Unesco Mens- en Biosfeer-gebied.
Praktische informatie over wandelroute Kempen-Broek door Smeetshof en het Wijffelterbroek
- Startpunt van de wandeling is Parking 5 bij Restaurant De Vosseven, Lochtstraat 28, 6039 RV Stramproy
- Vanuit België kun je kiezen voor de toegangspoort Parking 4 aan de Smeetshoeve, Smeetshofweg I, ‘einde Weerterweg’ in Bocholt.
- De wandeling is 11 kilometer lang. Meer informatie is te verkrijgen bij Natuurmonumenten.
- Honden mogen aangelijnd mee. Let wel op vanwege de vele grazers in het gebied.
- Horeca bij het startpunt
- Dresscode: waterdichte schoenen zijn absoluut vereist. Je hoeft je niet te schamen als je kaplaarzen wilt aantrekken.
- In de zomer is het landschap droger, maar je kunt dan wel last hebben van muggen
GPX-bestand
De GPX van deze route kun je downloaden via de knop hieronder.
Wat een mooie omgeving is het toch! Die Tauros runderen zien er prachtig uit! Die nattigheid en modder lijkt me alleen wat minder, maar met goede wandelschoenen moet ook dat geen probleem zijn 🙂
Echt een verborgen pareltje in een vergeten uithoekje van Nederland. De modder valt over het algemeen best wel mee en de meeste paden zijn prima. Alleen de route die wij gekozen hadden was op delen dus wel echt nat en daar kon je de modder niet makkelijk omzeilen. Maakte het wel avontuurlijker en leuker.
Ik zag de foto van het vlonderpad en moest wel doorklikken, wat ziet dit eruit als een toffe wandeling! Ik hoop in mei naar Limburg af te reizen en meer mooie plekken te ontdekken. Dank voor de inspiratie!
Vlonderpaadjes zijn bijna altijd leuk, hè? Veel plezier alvast in mei!
Wat een prachtige wandeling lijkt mij dit. Gaaf ook van die tauros, die zou ik wel een keer in het echt willen zien! Gelukkig hebben wij goede kaplaarzen dus die natte paden houden ons niet tegen 😉
De tauros is inderdaad wel indrukwekkend. De kans dat je ze hier tegenkomt is best groot.