Wandelen in de Weerterbergen: prehistorie, zand en grenzen bij Weert

Home » Wandelen » Wandelen in Nederland » Wandelen in Limburg » Wandelen in de Weerterbergen: prehistorie, zand en grenzen bij Weert

Het is heerlijk wandelen in het de Weerterbergen, een natuurgebied net buiten Weert. Het gebied staat ook bekend als de Budelerbergen, de Boshoverheide of de Weerterheide. Maar, what’s in a name? Dat wat we hier de Weerterbergen noemen, zou met een andere naam net zo heerlijk wandelen zijn.

De Weerterbergen ligt op de grens van Limburg en Noord-Brabant en behoort tot het Grenspark Kempen-Broek. Het is een grote zandvlakte. Een militair oefenterrein maar voor wandelaars vrij toegankelijk. Er is bosgebied en hier en daar zelf een klein vennetje. Maar het is ook een van de grootste prehistorische begraafplaatsen van Noordwest-Europa.

Deze wandeling van 8,5 kilometer maakt een rondje langs de grafheuvels en gaat rondom het Roompot-vakantiepark Weerterbergen. Desgewenst kun je de wandeling vanaf ook het resort zelf starten.

wandelen weerterbergen

Prehistorie in de Weerterbergen

We zijn nog maar nauwelijks begonnen met wandelen door de Weerterbergen of we komen al talloze kleine heuveltjes tegen. Een leuk, speels, tikkeltje geaccidenteerd landschap denk je. Maar in werkelijkheid loop je over talloze grafheuveltjes.


Lees ook: De meest bijzondere begraafplaatsen van Nederland


De grafheuvels zijn zo’n 2500 tot 3000 jaar oud en komen uit de late bronstijd en vroege ijzertijd. Ooit was dit een gigantisch gebied met grafheuvels, 28 hectare groot. Hier werden de doden verbrand en hun asresten in urnen begraven in een heuvel. Het is grootste urnenveld van Nederland en zelfs een van de grootste van Noordwest-Europa. Veel ervan is in de loop der tijd verdwenen of vernield. Onder andere door “urnenprikkers” leeggeroofd, maar ook door erosie en graafactiviteiten en wat er in de afgelopen millennia allemaal heeft plaatsgevonden.


Een ander bijzonder urnenveld vind je bij Oss: Paalgraven en het Vorstengraf


Wandelpad langs de grafheuvels in de Weerterduinen

Maar nog altijd zijn er meer dan 100 grafheuvels op een oppervlakte van 2 hectare overgebleven. Twintig jaar geleden onderzocht en geconserveerd. Er zijn wandelpaden aangelegd en de natuur is zoveel mogelijk in overeenstemming gebracht met hoe het er voor het begin van de jaartelling ongeveer uitgezien moet hebben.

Wandelen over de heidevelden in de Weerterbergen

Het landschap van de Weerterbergen

Het landschap dat we tegenkomen tijdens het wandelen door de Weerterbergen is typerend voor de regio (Kempen/Peel). Tienduizend jaar geleden, aan het einde van de laatste ijstijd was het hier extreem droog en koud. Het zag er toen uit als een poolwoestijn. Uit die tijd stamt de zandgrond die je nog veelvuldig zult gaan aantreffen. Met het opwarmen van de aarde ontstonden de eerste oerbossen en die zorgden voor een humusrijke bovenlaag, waaronder het dekzand tot rust kwam.

Pad in de Weerterbergen

Totdat de eerste mensen zich hier vestigden, ongeveer 3000 jaar geleden. Zij dunden het bos uit en zorgen er doordoor voor dat het dekzand hier en daar weer aan de oppervlakte kwam en kon gaan verstuiven. De prehistorische mens gebruikten het hout onder andere voor het verbranden van de doden (op drie meter lange stammen). Eigenlijk een beetje ironisch misschien dat het urnenveld zelf deels debet is geweest aan het verdwijnen van het bos.

UItgetrekte natuur bij Weert

Maar de grote slag kwam pas in de late middeleeuwen. Toen begon men de akkers te bemesten met de humus uit de bossen. Door het verwijderen van de humuslaag en de grote mate van houtkap verdwenen de bossen en kwamen er heidevelden. Toen ook de heide nog eens enthousiast geplagd werd, verdween alle vegetatie. Deze middeleeuwse milieuramp leverde mini-woestijnen op die tegenwoordig dan juist weer vanuit natuurbehoud beschermd worden. De Weerterbergen, nu een zandverstuiving met nog actieve, wandelende duinen, is dan ook een Natura2000-gebied.

Heideplaggen zijn nu niet meer nodig sinds de uitvinding van de kunstmest. En dankzij de hedendaagse industrie, veeteelt en landbouw wordt de neerslag ook nog eens erg voedselrijk (stikstof). De zandverstuivingen dreigen nu juist weer vol te groeien met gras die de heide gaat verdringen. En dus grijpen we andermaal weer in, nu om de zandverstuivingen juist in stand te houden.

Heidevelden met in de verde de ZInkfabriek van Budel-Dorplein

Wandelen door de militaire oefenplaats Weerterbergen

Natuurbeschermers doen dat, maar hier ter plaatse ook de militairen. De Weerterbergen is namelijk ook een militair oefenterrein voor Defensie. Nog altijd worden er af en toe oefeningen gehouden. Deze oefeningen zijn wel aan strenge regels gebonden om het natuurgebied te behouden. Zo mogen voertuigen alleen op de wegen en paden komen.

Oefenterrein of niet, je kunt er vrij (en veilig) wandelen, zolang je eventuele oefeningen niet stoort. Als je een verkleumde ingegraven soldaat tegenkomt, negeer hem dan en wandel vrolijk verder.

Wandelen in de Weerterbergen
Sporen in de Weerterbergen

Grensmonument Geuzendijk

De Weerterbergen ligt verspreid over twee gemeentes (Weert en Cranendonk) en ook over twee provincies: Noord-Brabant en Limburg. En na de Vrede van Münster was dit ook lange tijd de landsgrens van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Limburg hoorde er in die tijd niet bij. Wat dat betreft lijkt er weinig veranderd, zou ik bijna zeggen.

Maar waar grenzen zijn, daar zijn ook grenspalen! En dan gaat mijn hart als grenspalenfanaat toch een klein beetje sneller kloppen. Zou hier dan ook…? Echt spannend was het niet, want ik wist van tevoren al dat hier inderdaad een grensmarkering aanwezig was. Een echte grenspaal is het ook niet, wel een grensmonument uit 1952. Het is hier geplaatst bij het afronden van de verharding van de verbindingsweg tussen Weert en Budel. Het kunstwerk door de beeldhouwer Joep Thissen uit Roermond toont aan vier zijden historische gebeurtenissen die zich aan de weg hebben afgespeeld. Zo zien we prehistorische jager, Romeinen, maar ook de protestanten uit Weert die in Budel ter kerke gingen. Vandaar de naam van de weg: Geuzendijk.

Grensmonument Geuzendijk in Weert

Hoe ik dit van tevoren al wist? Omdat ik midden in het centrum van Weert het origineel heb mogen zien tijdens mijn stadswandeling door Weert. Hier aan de Geuzendijk staat sinds 1986 een replica van beton. Het origineel is van erg zachte steen gemaakt en bleek niet tegen de weersinvloeden te kunnen. Het origineel staat in de Muntpassage en sinds kort weer op de juiste wijze. Grappig feitje: het middelste blok was lange tijd een kwartslag gedraaid, waardoor de tafrelen niet met elkaar in overeenstemming kwamen. Verdraaid nog aan toe! Maar bij verplaatsing in 2019 is dat ook meteen gecorrigeerd.

Origineel van het grensmonument Geuzendijk
Het origineel in het centrum van Weert

Dennenbos in de Weerterbergen

Het is niet alleen zand wat er stuift in de Weerterbergen; we wandelen ook door een stuk klassiek dennnenbos. Het bos is leuk voor de afwisseling en het wandelt er heerlijk. Maar het is ook weer niet een heel bijzonder of uitzonderlijk bos. Een typisch voormalig productiebos voor de mijnbouw met grove dennen en rechte wegen. Wat wel opvalt is dat het hier opeens een stuk natter is dan aan de andere kant van de Geuzendijk. We moeten hier en daar zelfs moeite doen om de plassen te ontwijken.

Dennenbos Weerterbergen
Bos

IJzeren Rijn

Markant aanwezig in de Weerterbergen is het enkele spoor van de IJzeren Rijn, de verbinding tussen Antwerpen en Mönchengladbach, die Nederland verplicht is aan België aan te bieden. Dit was een concessie bij de onafhankelijkheid van België in 1939. Als gevolg van de opdeling van Limburg in een Nederlands en Belgisch deel zou de haven van Antwerpen de connectie met het Ruhrgebied anders verliezen. We kwamen de IJzeren Rijn al eerder tegen in de Meinweg, waar deze niet meer gebruikt wordt.

IJzeren Rijn

Het gedeelte tussen Hamont en Weert wordt eigenlijk ook niet meer gebruikt. Eén goederentrein per week, om het traject officieel in gebruik te houden. Maar er zijn recentelijk wel veel ideeën om het tracé weer in ere te herstellen. Onder andere door de stikstofproblematiek lijken de baten toch hoger uit te komen dan de kosten. En in de slipstream van de goederentreinen wordt dan ook meteen nagedacht om hier personenvervoer te realiseren.

Rondom de Weerterbergen: de groenste regio ter wereld

De Weerterheide is allesbehalve een stukje geïsoleerd natuurgebied binnen bebouwing en industrie. De regio rondom Weerts heeft de prijs gewonnen van de Groenste Regio ter Wereld. Direct aangrenzend aan de Weerterheide tref je bijvoorbeeld de Loozerheide bij Budel-Dorplein (ook daar je heel mooi wandelen) en aan de andere kant heb je het parkachtige IJzeren Man. In het noorden grenst de Weerterbergen aan het natuurgebied Weerterbos en Hugterheide, de enige plek in Limburg met edelherten.

Het Graaf van Hornepad rondom Weert

Wil je wandelen in al deze natuurgebieden, dan kun je het meerdaagse Graaf van Hornepad volgen. Deze bewegwijzerde wandeling maakt een grote boog om Weert en doet ook de Weerterbergen aan. Een deel van de route van vandaag overlapt met het Graaf van Hornepad.

markering Graad van Hornepad

Praktische informatie over wandelen in de Weerterbergen

  • Lengte 8,5 km
  • Parkeren aan de Trancheeweg/Loozerheideweg (Google Maps)
  • Horeca: aan het einde van de wandeling bij Van Horne Hoeve en op het vakantiepark Weerterbergen
  • Honden zijn aangelijnd toegestaan
  • Vanwege het hier en daar mulle zand is de wandeling niet geschikt voor rolstoelen
Poeltje in de Weerterbergen

Hoogtepunten tijdens wandelen door de Weerterbergen

  • Urnenveld
  • IJzeren Rijn
  • Zandverstuivingen
  • Grensmonument Geuzendijk

GPX-bestand voor het wandelen door de Weerterbergen

Een GPX- bestand van wandelroute kun je downloaden via onderstaande knop.

Blijf op de hoogte!

Zet nu je emailadres op mijn mailinglist! Af en toe ontvang je een emailtje van me met een overzicht van de nieuwste blogs. De updates komen uit wanneer het uitkomt, dus zeer onregelmatig. Een beetje zoals ik zelf ben dus. Je emailadres wordt alléén voor deze mailing gebruikt.

In de buurt

  1. Edelherten in het Weerterbos
  2. Stadswandeling Weert: monumenten en street art

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *