Trage Tocht Swartbroek: wandeling in Midden-Limburg

Wat een heerlijke wandeling daar in Midden-Limburg tussen Swartbroek en Ell. De Trage Tocht Swartbroek is in december 2020 gepubliceerd, maar ik had het voorrecht het ontwerp alvast uit te mogen proberen. Het is vlak bij mijn woonplaats. Drie dorpen verder om precies te zijn. Best wel gênant dus eigenlijk, dat ik deze natuurgebieden nog nooit eerder bezocht had. Des te meer omdat er een aantal prachtige pareltjes tussen zitten.

>>> Lees ook de pagina “Trage Tochten in Limburg” voor een overzicht van alle de door mij beschreven Limburgse Trage Tochten.

Ik hou erg veel van Trage Tochten omdat ze vaak net de wat minder platgetreden paden uitkiezen. Er zijn er ondertussen al meer dan 500 in Nederland. De wandeling waar we het vandaag over hebben start en eindigt in Swartbroek in Midden-Limburg. Hoofdonderwerp is de vallei van de Tungelroyse Beek, met aan de rechteroever het Heijkersbroek en aan de linkeroever de Krang, onderdeel van Grenspark Kempen-Broek. Maar het absolute pareltje is wat mij betreft de Weerenbroekpoel, halverwege de wandelroute.

>>> Dit nauurgebied is ook onderdeel van de het Graaf van Hornepad, de meerdaagse wandeling rond Weert.

Weerenbroekpoel met de grazende ezels, mijn hoogtepunt van de wandeling

Ben jij die eeuwige konikpaarden en galloways ook zo zat? Nou ik niet hoor! Maar de ezeltjes in de Weerenbroekpoel die zich voordoen als grote grazers zijn wel een erg leuke afwisseling. Misschien ligt het wel aan mijn persoonlijke aantrekkingskracht (ahum), maar ze komen nieuwsgierig naar me toe lopen. Gezellig.

De Weerenbroekpoel net buiten het plaatsje Ell was een echte verrassing. En voor mij het hoogtepunt van de wandeling. Het is een prachtige, of beter, innemende vlakte met een paar poelen, bomen en wat ezeltjes dus. Als ik het gebied nader, zie ik eerst alleen een wat vage open plek achter bomen, maar naarmate ik dichterbij kom en uiteindelijk bijna op het veld sta, weet de wat hellende vlakte me voor even te betoveren. Vergeet de grote open vlaktes met oneindige vergezichten waar ik normaal zo van houd. Nu is het dit miniatuurtafereeltje dat zich vastbijt in mijn brein en niet meer wil loslaten. Wat een prachtig stukje en zo lekker dicht bij huis. Het komende weekend kom ik terug, neem ik vrouw en hond mee.

De huidige Weerenbroekpoel is het resultaat van werkzaamheden uit 2006 om de natuur in het gebied te herstellen. Zo heeft men onder andere de humusrijke bovenlaag verwijderd, zijn er bomen gekapt en heeft men de poelen uitgediept. Daarna lijkt men hier niet meer ingegrepen te hebben. Het bordje dat de werkzaamheden de komende tijd zullen worden uitgevoerd staat er na 14 jaar in elk geval nog steeds.

Bevloeiing

De Weerenbroekpoel is een oud stukje cultuurlandschap. Hier vond vroeger bevloeiing plaats om op de droge zandgrond toch gewassen te kunnen bebouwen. Bevloeiing komt vandaag niet meer voor, anders dan alleen vanwege historische redenen. Sinds 2020 staat bevloeiing op de lijst van Nederlands immaterieel erfgoed.  We zijn het eerder tegen gekomen bij de Trage Tocht Plateaux-Hageven, waar een systeem van kanaaltjes en stuwtjes in stand gehouden wordt en het ambacht van boswachter op boswachter wordt doorgegeven.

Hier bij de Weerenbroekpoel waren geen kanaaltjes nodig. De vlakte loopt hier schuin. Het voedselrijke water uit de beek kon hier gewoon over de het land worden uitgevloeid. Daardoor wordt het vruchtbaar genoeg om er gras op te verbouwen voor de paarden. Wil je meer weten over bevloeiing, kijk dan zeker ook even op de website Weert en Natuur. Daar kun je ook lezen dat de naam Weerenbroekpoel, of Waerbrookskoel zoals het ook werd genoemd, verband houdt met het bevloeien. “Weer” betekent namelijk stuw en “koel” betekent laagte.

Heijkersbroek in Ell, voormalig moeras nu bos

Vlak naast de Weerenbroekpoel ligt het Heijkersbroek. Het bos dat hier staat is van behoorlijk recente datum. Pas in de jaren zestig van de vorige eeuw was het moeras hier droog genoeg doordat de Tungelroyse beek rechtgetrokken was en het water daardoor sneller werd afgevoerd. Zo’n twintig jaar later werd begonnen met het kappen en verkopen van het hout. Daarna is de houtprijs echter dusdanig gedaald, dat het bos niet meer rendabel geëxploiteerd kon worden. Sinds halverwege de jaren ’90 is het een prachtig natuur- en recreatiegebied.

De visvijver Heijkersbroek, rustiek in het kwadraat

Midden in het bos ligt een visvijver, ontstaan door zandwinning en nu in beheer van een visvereniging uit Weert. De vijver heeft de vorm van een drietal armen en er lopen voetpaden omheen, maar je kunt ook langs de oevers lopen. De wandeling voert je voor een groot deel rondom deze rustieke vijver. Kom vooral op een rustig moment, wanneer er geen vissers zijn. Het is dan een bijzonder idyllisch plekje en perfect voor een picknick. Er staan ook een tweetal picknicktafels.

Het Heijkersbroek is ook rijk aan wild. Reeën en bevers komen hier voor, maar ook wilde zwijnen. Je ziet hun sporen duidelijk op de wat meer afgelegen paden, waar ze de grond lekker omgewoeld hebben. Ongevaarlijk zijn ze niet, zeker niet als ze worden opgeschrikt door loslopende honden. In het verleden hebben ze ook nogal wat schade aangebracht bij het trapveldje in de dorpskern. De gemeente maakt zich er zorgen over en waarschuwt nu heel nadrukkelijk.

Klimaatbuffer Heijkersbroek

Het bos bij de Heijkersbroek kon dus ontstaan doordat het water snel afgevoerd werd  na het kanaliseren van de Tungelroyse beek. De wens nu is precies omgekeerd: het water zou juist wat langer vastgehouden moeten worden. Dit najaar is er hard gewerkt om van het Heijkersbroek een klimaatbuffer te maken, waardoor het natuurgebied zich meer als een spons gaat gedragen. Met de klimaatverandering wordt verwacht dat er meer heftige regenbuien zullen komen en meer periodes van grote droogte. De sponswerking zal het water langer vasthouden. En het zorgt ervoor er stroomafwaarts minder overstromingen zullen plaatsvinden.

De populieren zijn inmiddels gekapt, de humuslaag is verwijderd en het landschap is nu ingericht voor begrazing door vee. Als het goed is gaat het er hier in de toekomst net uitzien zoals de Weerenbroekpoel. Dus ik vind het allang prima.

Andere hoogtepunten bij de wandeling vanuit Swartbroek

De Tungelroyse beek door Midden-Limburg

Als blauwe draad door dit gebied loopt de Tungelroyse Beek. Deze beek is, volgens Wikipedia, 26 kilometer lang en ontspringt bij Hamont (heet daar ook Hamontse Beek). Historisch blijkt dit echter niet correct te zijn en is het eerste gedeelte ongeveer een eeuw geleden gegraven. Zoals gezegd is de beek jarenlang rechtgetrokken geweest, zoals overigens heel veel beken in die tijd om de moerassen droog te leggen. Maar sinds begin deze eeuw heeft men de beek weer laten meanderen. Vooral aan het begin van de wandelroute loop je langs de vrolijke krullen die de beek nu kenmerken.

Ellerschans, waar boeren zich verschansten

Bij de herstelwerkzaamheden van de beek werd ook een oude schans uit de 80-jarige oorlog ontdekt. Nu denk ik bij een schans altijd eerst aan het vliegen met ski’s op Nieuwjaarsdag. Maar dit is een boerenschans waarin de boeren zich konden terugtrekken en verdedigen tegen de plunderende soldaten. Samen met het vee kon de bevolking zich dus “verschansen”.

Er stonden in Midden-Limburg destijds veel schansen, maar bijna allemaal zijn ze verdwenen. Deze wandeling gaat echter langs een schans die weer is opgebouwd. Direct naast de werkelijke plaats van de oude schans is namelijk een reconstructie gemaakt, zodat je een idee krijgt hoe de Ellerschans eruit gezien moet hebben. Je treft de “nieuwe” Ellerschans al vrij snel na de start van de wandeling in Swartbroek. De echte schans ligt met alle bodemschatten nog veilig in de grond, te wachten tot de archeologische technieken verbeterd zijn.

De Krang, over het water lopen

Het laatste deel van de wandeling voert door de Krang terug naar Swartbroek. Een mooi gebiedje van Natuurmonumenten en onderdeel van Grenspark Kempen-Broek. Het is er erg afwisselend. Zo loop je onder andere langs het rand van een bos met uitzicht over de akkerlanden en even verderop weer gewoon door bos. Het einde van de route voert door een schitterend stukje elzenbroekbos over een vlonderpad. Het is hier drassig en moerassig, de bomen staan er vaak met hun voeten in het water. Er is een vogelscherm om ongezien vogels te spotten. En het is er heerlijk rustig.

Praktisch over deze wandeling vanuit Swartbroek (Midden-Limburg)

• De wandeling Trage Tocht Swartbroek is een ontwerp van Rutger Burgers van Trage Tochten.
• Routebeschrijving en gpx. Vanaf begin januari 2021 vallen de Trage Tochten binnen het abonnement van Wandelzoekpagina.
• Startpunt: Sint Corneliuskerk, Ittervoorterweg 68a, 6005 NR Swartbroek (Google Maps).
• De wandeling is 12 kilometer.
• Voor lange afstand wandelaars: er loopt hier ook een LAW, namelijk het Pelgrimspad (etappe van Weert naar Ell). Ook loopt hier de 92 kilometerlange Graaf van Horne Wandelpad.
• De wandeling is in Midden-Limburg tussen de dorpen Swartbroek en Ell.
• Het gebied ligt op de grens van Grenspark Kempen-Broek. De Krang behoort er wel toe, maar de Heijkersbroek en Weerenbroekpoel niet. Zie ook mijn andere wandelingen in de Kempen-Broek: Weerterbos en Hugterheide en de Itterbeekvallei.