Het ziet er lief en gezellig uit, pittoresk zelfs. Niet echt iets om bang voor te zijn. Denk je. Toch is dit huisje in het Twentse Hertme wel degelijk een spookhuis. Een écht spookhuis. Want geloof het of niet, vroeger zwierven er angstaanjagende schimmen rondom het huis. En inderdaad, dat had alles met het geloof te maken. Hoe het zit lees je in dit artikel.
Het Spookhuis van Hertme, een micro-hotspot
Het Spookhuis van Hertme is een zogenaamde micro-hotspot. Erg leuk om gezien te hebben, en ga zeker even kijken als je in de buurt bent. Maar maak er nou ook niet direct een grote omweg voor. Veel meer dan een kwartiertje zul je hier niet zoet zijn. Het meest bijzondere aan dit huisje is toch vooral het unieke verhaal erachter.
Ik hou van micro-hotspots. Hier vind je een overzicht van alle micro-hotspots waar ik over geschreven heb.
Het spookhuis is heel veel ouder dan het nu lijkt. Het is gebouwd in 1581, zo blijkt uit dendrologisch onderzoek naar het hout. Kortom, uit de begintijd van de Tachtigjarige Oorlog. Met die leeftijd zou het zomaar eens het oudste vakwerkhuis van Twente kunnen zijn. Het werd gebouwd als schuur voor de opslag van landbouwspullen. De officiële naam van het huis is natuurlijk niet Spookhuis, maar ’t Oude Groothuys. Het stond ook helemaal niet op deze plek, maar een halve kilometer buiten het dorp.
’t Oude Groothuys wordt het Spookhuis van Hertme
Een paar decennia later pas zou ’t Oude Groothuys de bijnaam “Spookhuis van Hertme” gaan krijgen. Of het “Spookhoes” in het plaatselijke dialect. Zoals we ons allemaal nog wel herinneren van de basisschool ging de Tachtigjarige oorlog onder andere over de strijd tussen de protestanten en katholieken en de katholieken raakten in de Nederlanden steeds verder in de verdrukking. In het begin van de 17e eeuw mochten katholieken in grote delen van Nederland hun godsdienst niet meer publiekelijk uitoefenen. Kerken waren door de gereformeerden ingenomen. Katholieke erediensten vonden alleen nog heimelijk plaats in bijvoorbeeld boerenschuren en koetshuizen. Priesters om de diensten te leiden kwamen stiekem uit Duitsland over.
’t Oude Groothuys was één van de plekken waar de roomsen in deze periode in beslotenheid hun godsdienst konden belijden. Maar de spanningen waren blijkbaar dusdanig groot dat men graag nog meer beslotenheid wenste. Nu zou je een valse hond kunnen gebruiken om pottenkijkers op afstand te houden, maar de Hertmenaren uit de 17e eeuw deden het anders. Ze verborgen zich onder witte lakens en zwierven als witte wieven rondom ’t Oude Groothuys. Overtuigend genoeg, waarschijnlijk, om anderen met angst in de schoenen weg te jagen. Sindsdien staat dit huis lokaal bekend als het Spookhuis.
Het Spookhuis heeft nog heel lang, zo’n 120 jaar, dienstgedaan als kerkhuis voor de Heilige Mis op zondagen. In elk geval tot ver in de 18e eeuw toen er in het nabijgelegen Borne in 1785 uiteindelijk een nieuwe kerk gebouwd werd.
Het Spookhuis van Hertme wordt verplaatst
Later is ’t Oude Groothuys onder andere gebruikt als losstaande boerderij en rond 1900 als atelier van de excentrieke kunstschilder Johan Tibbe. Daarna wordt gebruikt als veestal. In 1969 krijgt het gebouw de status van rijksmonument, maar een jaar later al wordt de binnenkant zonder toestemming eruit gesloopt. De opkamer, keuken en kelder verdwenen hierdoor. Het pand raakte vervolgens steeds verder in verval totdat het begin deze eeuw niet zou hebben misstaan in het programma “Bouwval Gezocht”.
Uiteindelijk werd in 2015 besloten het Spookhuis te verplaatsen naar het nabijgelegen Openluchttheater Herme. Het duurde nog drie jaar voordat met de operatie kon beginnen. Met respect voor het rijksmonument en met uitgekiende precisie. Baksteen voor baksteen werden genummerd en op de nieuwe plek weer op exact dezelfde plek teruggeplaatst. Elk stuk hout kwam op de oorspronkelijke plaats binnen het gebouw terug. Elke dakpan werd hergebruikt.
In 2021 was het werk uiteindelijk af. Het gebouw staat er nu fris, gerestaureerd en weer gezond bij. Van buiten is het Spookuis weer identiek aan hoe het er rond 1920 uitgezien moet hebben. Binnen, waar het originele interieur dus al geheel verdwenen was, is het juist heel modern en strak ingericht om het contract te benadrukken. Er staat en bar en het fungeert als ontmoetingsruimte. Je kunt er ook trouwen, als je wilt. En, ja, ook als je geen gothic bent.
Het Openluchttheater Hertme
Als je dan toch hier bent, bekijk dan ook meteen het Openluchttheater van Hertme. Op zich is dat namelijk ook al bijna een micro-hotspot op zichzelf met een mooie geschiedenis.
Het Openluchttheater is hier gekomen op initiatief van Johannes Veeger, toneelliefhebber en pastoor. Pastoor Veeger streek hier in 1952 als 60-jarige neer om zijn laatste werkzame jaren in een rustig dorp te besteden. Maar een jaar later al organiseerde hij op een heideveld in de buurt een groots toneelevenement met honderd toneelspelers en dertig ruiters. Dat leidde tot de oprichting van de Eerste Stichting Twentse Openluchtspelen, de ESTO. Pastoor Veeger bood zelf een stuk van het bos van de kerk aan om een theater te bouwen.
Het theater zelf wordt in 1955 gebouwd door vrijwilligers. Opvallend is het vaste decor met een middeleeuwse stadsmuur die wordt opgetrokken uit zandsteen. De Twentse architect Jan Jans, die zelf een leerling van Tibbe geweest was, ontwerpt de overkapping voor de tribune die acht jaar later wordt gebouwd.
Voorstellingen in het Openluchttheater Hertme
In de beginperiode vinden er jaarlijks passiespelen plaats, maar daar komt na een kleine 10 jaar de klad wat in. Even ligt het theater er zielloos bij, maar in de jaren ’70 en ’80 keert het tij. Er worden stilaan weer opera’s en operettes opgevoerd en kindervoorstellingen. En een Afrika Festival strijkt hier neer wat een aanhoudend jaarlijks succes blijkt te zijn. Na 2010 staan de bekendere Nederlandse artiesten op het toneel, zoals Ilse de Lange, Marco Borsato en dit jaar nog het Metropool Open Air met Davina Michelle.
En de Passiespelen? Ook die zijn sinds een paar jaar weer teruggekeerd in het Openluchttheater van Hertme. Alsof ze nooit zijn weggeweest.
Praktische informatie over het Spookhuis in Hertme
- Adres: Hertmerweg 31, 7626 LV Hertme
- Parkeren kan op de parkeerplaats op het Pastoor Veegerplein bij de kerk van Hertme: vanaf daar wandel je met het theater aan je rechterhand naar het Spookhuis dat er schuin achter ligt.
- Raadplaag de website van het Openluchttheater voor de actuele programmering.
Plaats een reactie