In het Brabantse plaats Son en Breugel tref je de allerkleinste algemene begraafplaats van Nederland. Slechts een paar vierkante meter, één graf als rustplaats voor één echtpaar, meer is het niet. Het ligt aan de rand van een parkje in een woonwijk, omringd door een vijver en een scouting. Het is een bijzonder micro-hotspotje.
Ga zeker eens kijken als je toevallig toch in Son bent, maar rij er ook weer geen kilometers voor om. Het allermooiste aan dit bizarre plekje is het achterliggende verhaal. En dat kun je hieronder lezen.
Lees ook: De meest bijzondere begraafplaatsen van Nederland
Een begraafplaats van één graf?
Je vindt de begraafplaats aan de rand van een park langs de Europalaan vlak bij wat ter plaatse bekend staat als “de grote vijver”. Je parkeert langs de weg bij de tennisbanen en vandaar is het 100 meter wandelen. Voordat je het weet loop je links langs een hekwerk. Als je niet beter weet loop je er ook zomaar voorbij. Maar ja, dit is toch echt waar we naartoe onderweg waren: de kleinste begraafplaats van Nederland.
Hoe is de kleinste begraafplaats van Nederland hier terecht gekomen?
Je vraagt je af hoe het kan, een begraafplaats met maar één graf. Om dat te begrijpen, gaan we terug naar het eind van de 18e eeuw. Een periode van politieke onrust en religieuze veranderingen.
1795 De Bataafse republiek
Het begint allemaal met de Franse revolutie, in 1789. Belangrijkste motivatie voor de Franse revolutie was: het verdrijven van de oude machthebbers, met name het koningshuis, de adel en de geestelijken. Ook in Nederland waren er veel sympathisanten. Zij noemden zich de Bataafse patriotten en samen met Franse soldaten werd Nederland veroverd. Stadhouder Willem V vluchtte naar Engeland en Nederland werd in 1795 een republiek: de Bataafse republiek.
Een van de grote gevolgen was dat de Rooms-Katholieken weer meer te zeggen kregen. Al sinds de Tachtigjarige Oorlog waren zij tweederangsburgers, maar nu kregen ze opeens burgerrechten. En dat niet alleen: ze kregen ook de kerken terug in die gemeentes waar de katholieken in de meerderheid waren, vooral in Brabant (Limburg behoorde toen niet tot de Bataafse republiek maar bij Frankrijk). De protestanten moesten vervolgens maar op zoek naar een nieuw kerkgebouw.
1798 Samuel van Hoven
In deze roerige tijden, in 1798, werd Samuel geboren. Samuel van Hoven, om precies te zijn, en hij werd geboren in een protestants gezin in Nuenen. Ook in Nuenen werd de kerk in 1799 teruggegeven aan de katholieken. In 1824 kregen de protestanten van Nuenen weer een eigen kerkje. Dit kerkje, waar Samuel uiteindelijk diaken en ouderling werd, staat nu bekend als het Van Goghkerkje, doordat vader Theo van Gogh er veel later predikant zou worden en vooral doordat zoon Vincent van Gogh de kerk vaak schilderde.
Meer over Van Gogh in Nuenen ontdek je bij de Van Gogh wandeling.
Behalve protestants, kwam Samuel van Hoven ook uit een familie van notarissen en burgemeesters. Zelf werd hij ook notaris in Nuenen en vanaf 1821 werd hij notaris in Son en Breugel, twee dorpen die zeven jaar eerder door Napoleon tot één gemeente waren samengevoegd. Toch bleef hij in Nuenen wonen.
Totdat hij promotie maakte en burgemeester van Son en Breugel werd. Het was inmiddels 1833 – hij was dus ongeveer 35 jaar oud – en als burgemeester was hij verplicht in zijn eigen gemeente te gaan wonen. Hij verhuisde naar Breugel maar niet voordat hij in hetzelfde jaar trouwde met Wilhelmina Jacoba van Heusden uit Hilvarenbeek. Belangrijk detail, in Son en Breugel was het echtpaar Van Hoven de enige protestanten in een verder volledig katholieke gemeente.
1869 Begrafenis van Samuel van Hoven
Tot zover alles koek en ei. Maar aan alles komt een eind. Samuel overleed in 1869 op 70-jarige leeftijd en er was in dit katholieke dorp geen protestante begraafplaats en hij mocht niet begraven worden in de gewijde grond van het katholieke kerkhof. Samuel werd daarom begraven in zijn eigen tuin, waar zijn vrouw nog woonde.
1895 Overlijden van Wilhelmina van Heusen
Dan maken we maken een sprongetje van 26 jaar. In 1895 lag Samuel lag nog altijd begraven in zijn tuin bij zijn inmiddels 96-jarige weduwe Wilhelmina. Toen overleed ook zij, maar zij had aangegeven begraven te willen worden op de algemene begraafplaats, die elke gemeente verplicht was te hebben. De algemene begraafplaats in Son en Breugel stelde echter weinig voor. Het was een verlaten plek op de heide bij een ven, de huidige vijver, en er lag niemand. Alleen een enkeling die door suïcide was overleden en volgens katholieke principes niet in de gewijde aarde begraven mocht worden.
Maar Wilhelmina wilde toch hier begraven worden, zo vertelden haar kleinkinderen later. Ze voelde niets voor de protestantse begraafplaats in Nuenen. Ze had immers sinds haar huwelijk in Son gewoond. “Ik ben zoo moe, zoo moei! Ik wil zoo graag dat er niet meer met me gesold wordt, ge moet me dat beloven” zei ze tegen haar schoonzoon. En dus werd ze begraven op deze uitgestorven plek, op de onontgonnen heide tussen de zelfmoordenaars.
1903 Herbegrafenis van Samuel van Hoven
Het huis waar Wilhelmina al die tijd gewoond had en waar Samuel nog altijd begraven lag, werd acht jaar later verkocht. De nieuwe bewoners wilden blijkbaar geen graf in de tuin en Samuel werd herbegraven naar hetzelfde graf als zijn vrouw. Samen en als enig fatsoenlijk graf op de algemene begraafplaats van Son en Breugel op een onooglijk en nutteloos stukje heide.
1921 Nieuwe meubels voor het raadhuis
Waarschijnlijk zou het graf in de vergetelheid geraakt zijn en zouden hier “normale” bosschages langs het pad langs de vijver hebben gestaan, als de schoonzoon van Samuel en Wilhelmina in 1921 niet een schenking aan de gemeente gedaan had. Deze schoonzoon, Frederik Holleman inmiddels ook al 93 jaar oud, had al die jaren het eenzame graf onderhouden. Nu gaf hij de gemeente een vergadertafel en bijbehorende stoelen voor het net gerenoveerde raadhuis. Deze meubels staan nu anno 2022 nog altijd in het (inmiddels oude) raadhuis. In ruil voor de gift nam de gemeente voortaan het onderhoud van het graf van de oud-burgemeester voor haar rekening.
2019 Opknapbeurt voor de kleinste begraafplaats van Nederland
En dat doet de gemeente tot de dag van vandaag. Hoewel niet altijd even consequent. Een paar jaar geleden was het graf, ik bedoel, begraafplaats nog overwoekerd met onkruid. Maar gelukkig is het nu weer netjes in orde gebracht en heeft het hekwerk een nieuw verfje gekregen.
Wandelen of fietsen naar de kleinste begraafplaats van Nederland
Wandelaars kunnen de kleinste begraafplaats van Nederland tegenkomen bij het lopen van het Airbornepad Market Garden, een 220 kilometer lang wandelpad tussen Lommel (B) en Arnhem. Dit pad passeert het monument “De parachutist” ter herinnering aan de bevrijding en de gevechten in 1944 tijdens de operatie Marget Garden. De kleinste begraafplaats van Nederland ligt er vlak achter.
Je komt er ook langs met de speciale fietstocht van de gemeente voor nieuwe inwoners. De gemeente beschouwt de kleinste begraafplaats van Nederland terecht als verplichte kost voor wie in Son en Breugel wil komen wonen. De fietsroute kun je downloaden op de website van de gemeente.
Praktische informatie over de kleinste begraafplaats van Nederland
- Adres: Europalaan in Son bij de Grote Vijver
- Openbaar toegankelijk
- Zie ook Dodenakkers.nl
Blijf op de hoogte!
Zet nu je emailadres op mijn mailinglist! Af en toe ontvang je een emailtje van me met een overzicht van de nieuwste blogs. De updates komen uit wanneer het uitkomt, dus zeer onregelmatig. Een beetje zoals ik zelf ben dus. Je emailadres wordt alléén voor deze mailing gebruikt.
Plaats een reactie