Givet met haar imposante citadel is de allerlaatste plaats langs de Maas in Frankrijk. Precies twee kilometer verder ligt de grens van België. Bijna 500 jaar lang was de Citadel van Givet het toneel van soldaten.
Nu niet meer. Het fort dat eeuwenlang dienstdeed als verdedigingswerk werd in de 20e eeuw obsoleet. In plaats van soldaten bevolken nu enkele bezoekers de Citadel van Givet. Twee daarvan waren Mevrouw Buitenlucht en ik. En we keken onze ogen uit en leerden ondertussen veel over de geschiedenis van dit bouwwerk.
Waar ligt de Citadel van Givet
Het is een citadel en het ligt in Givet. Als je een blik op de kaart werpt, dan zie je dat Frankrijk opeens een flinke hap uit België lijkt te nemen. Een uitstulping van 25 kilometer lang en zo’n 10 kilometer breed vormt een soort schiereiland van Frankrijk binnen de Belgische provincie Namen. Dit puntje heet “Pointe de Givet” en juist dáár ligt Givet met haar citadel.
Een logische plek, denk je, voor een verdedigingswerk. Dit moet haast wel gebouwd zijn door de Fransen om de vermaledijde Belgen tegen te houden. Maar niets is minder waar. Het gebied behoort sinds 1680 bij Frankrijk en het fort is meer dan een eeuw ouder dan dat. De Citadel van Givet is daarentegen juist gebouwd om de Fransen buiten te houden. De bouw ervan heeft zelfs een Nederlands tintje.
Waarom, en ook waarom de Citadel van Givet eigenlijk Charlemont heet, lees je verderop in dit artikel. Maar niet voordat we een eerste kennismaking met het bouwwerk hebben gemaakt.
Charlemont, de Citadel van Givet
Het kan je nauwelijks ontgaan als je Givet in komt. En al helemaal niet als je je rond de Maas begeeft. De skyline wordt namelijk gedomineerd door de kerktoren en de heuvel waarop het fort is gebouwd.
Stel je je even voor dat je een vijandelijk soldaatje bent, bewapend met een bajonetje. Je krijgt al kramp in je kuiten bij het idee dat je de heuvel op moet. En dan zie je de meters hoge muren, met hier en daar een kleine opening waarvan je weet dat daarachter het iemand op jou gemunt heeft. En als je al tot bij de muur geraakt dan wachten daar daarachter nog twee verdedigingslinies met nog veel hogere muren.
Die tijden zijn voorbij. Je kunt nu gewoon naar boven lopen en er is niemand die je onder vuur zal nemen. Je hoeft het fort niet in te nemen, een kaartje kopen bij de kassa volstaat. Alleen de kramp in je kuiten, tsja die zul je voor lief moeten nemen als je net als wij per se te voet naar boven wil.
Wat is er te zien in de Citadel van Givet
De Citadel van Givet bestaat uit een gratis gedeelte en een betaald gedeelte. Uiteraard zijn de hoogtepunten allemaal in het betaalde gedeelte te vinden. Het begint bij de het herbouwde dorpje ongeveer in het midden van de het fort. Je komt onder andere langs een ruïne van een kerk die een van de bombardementen niet heeft overleefd.
Daarna begint een rondwandeling langs kazematten en wallen, door ondergrondse gangen en langs de hoge verdedigingsmuren. Het wandelingetje (reken toch zeker op een uur) is echt heel afwisselend en je valt van de ene verbazing in de andere. Het is te veel om hier alles te noemen, maar ik zal er een paar uitlichten.
De metershoge muren
An sich zijn de muren al indrukwekkend hoog om onderlangs te wandelen. Maar extra mooi is dat het fort meerdere verdedigingslinies heeft, elk met eigen muren. Van tijd tot tijd loop je letterlijk tussen de muren in een greppel. Aan beide kanten reiken de muren metershoog en voor een sterveling onneembaar naar boven. Je voelt je vanzelf klein en onmachtig worden.
Hier en daar groeien er planten uit de muur. Voor hen zijn de muren blijkbaar minder onneembaar dan voor ons.
De metersdikke muren
De muren zijn niet alleen erg hoog, maar ook best wel een beetje erg dik. Dat zie je vooral in de gang door de buitenste muren aan de kant van de stad. Deze gang zit vol taps toelopende schietgaten. Je kunt erdoorheen kijken, maar het valt vooral ook op hoe dik de muren zijn. Tot wel vijf meter dik. Dat zal een bommetje moeten kunnen tegenhouden.
De gangen langs de muur zijn sowieso wel indrukwekkend. De lengte van honderd meter, de bolwerken aan de buitenzijden de sierlijke gemetselde bogen, dit alles maakt het een pretje om hier doorheen te mogen gaan.
De kruitkamer
Onderweg kom je langs de kruitkamer waar enkele vaten zijn opgestapeld. Kruit bewaren was nog geen sinecure in die tijd. Het moest en droog en veilig worden opgeslagen. Daarom was de kruitkamer voorzien van een dikke muur en van ventilatiegaten. Vroeger lag er omwille van het vocht ook een eikenhouten vloer in, maar die is er nu overduidelijk niet meer.
Latrines
Het spreekt altijd tot de verbeelding: latrines in oude forten. Ook in dat opzicht stelt de Citadel van Givet niet teleur. Vooral de 19e-eeuwse privaten zijn een mooi klein bouwwerkje tegen de muur aan. Maar los daarvan is het idee dat je hier je behoefte moet doen niet meer helemaal van deze tijd en juist daardoor zo aansprekend.
Bijzondere latrines in een oud fort tref je in Fort Pannerden in Gelderland. Het toen leegstaande fort werd gekraakt en de krakers hebben toen de toiletruimte voorzien van passende kunst.
Echt privaat kun je het trouwens ook niet noemen. De gewone soldaten zaten gezellig met zijn drieën naast elkaar. De officieren hadden wel een kleinste kamertje voor zichzelf.
Uitzicht over de Maas en Givet vanaf de citadel
Natuurlijk krijg je vanuit de Citadel van Givet ook de mooiste uitzichten over de omgeving. De citadel ligt immers niet voor niets boven op de heuvel. Vroeger om van verre de vijand te spotten of neer te schieten. Nu vooral om te genieten van de vergezichten. En dat gaat in het fort zeker goed lukken.
Er zijn twee mooie uitkijkpunten tijdens een ronde door de Citadel van Givet. Een eerste waar je langs komt is aan de zijkant van het fort. Van hieruit heb je een schitterend gezicht over de Maas en de heuvels van de Franse Ardennen. Even verderop sta je op het uiterste puntje aan de kant van de stad. Hier valt je blik natuurlijk ook weer op de Maas, maar dan vastgeklemd tussen beide zijden van de stad.
Vijf eeuwen militaire geschiedenis (met Nederlands tintje)
Het fort is gebouwd in 1554 in opdracht van Karel V, de zoon van Filips de Schone. Die Karel V was niet bepaald als dubbeltje geboren. Gedurende zijn leven erfde hij het ene na het ander land en was uiteindelijk heerser van een rijk groter dan het roemruchte Romeinse Rijk. Hij regeerde uiteindelijk over veertig procent van de Europese bevolking.
Dat begon al toen hij zes was. Zijn vader overleed en hij erfde wat toen de Bourgondische Nederlanden heette: Brabant, Vlaanderen, Holland en Bourgondië. (Zoiets erf ik nou nooit eens…) Daar kwam later Spanje bij en nog weer later ook Oostenrijk. En hij werd gekozen tot Keizer van Het Heilige Roomse Rijk (grofweg het huidige Duitsland). En daarmee had hij bijkans heel Europa in handen.
De Citadel van Givet als verdediging tegen de Fransen
Héél Europa? Nee, één klein landje… Nou ja, dat wil zeggen, Frankrijk hoorde niet bij Karels Rijk. Dat kon niet goed gaan en Karel V en Frankrijk hebben talloze oorlogen gevoerd. In 1544 verwerft landvoogdes Maria van Hongarije, de zus van Karel V, het gebied rond Givet om de grens beter tegen de Franse aanvallen te verdedigen. Bij Givet werd een fort bedacht, op advies van niemand minder dan de toen ongeveer 20 jaar oude Willem van Oranje.
De bouw begon in 1554 toen Maarten van Rossum (onder wandelaars vooral bekend van het Maarten van Rossumpad) bevelvoerder van het leger in de Nederlanden was. Een pestepidemie legde de bouw even stil en koste ook Van Rossum zelf het leven. De bouw ging daarna weer verder onder de nieuwe bevelvoerder, dezelfde Willem van Oranje. Ongeveer gelijktijdig droeg Karel V de Nederlanden en het koningschap van Spanje over aan zijn zoon Filips II. Het was zeg maar de tijd dat Willem de koning van Hispanje nog altijd eerde.
Fort Charlemont tijdens de Tachtigjarige Oorlog
We kennen allemaal de vaderlandse geschiedenis, toch? Tussen Willem en Filips zou het steeds minder gaan boteren, vooral vanwege de wijze waarop Filips in Nederland het protestantisme de kop indrukte. Dit leidde tot de Tachtigjarige Oorlog die in 1568 begon.
Veel meer informatie over het ontstaan van de Tachtigjarige Oorlog lees je in het artikel over de Podwalk in Den Briel.
Minder bekend is dat er al na 9 jaar een wapenstilstand en een serieuze kans op vrede was. In 1577 werd afgesproken dat de Spaanse troepen de Nederlanden zouden verlaten, dat Nederland Filips als koning zou erkennen en dat Don Juan, de halfbroer van Filips, landvoogd van de Nederlanden zou worden. Nog hetzelfde jaar ging het alweer mis en daar komt de Citadel van Givet weer om de hoek kijken. De Spaanse troepen bleven hangen in het nog altijd Spaansgezinde Luxemburg, waar ook Don Juan verbleef. Nog hetzelfde jaar veroverde Don Juan met geweld de Citadel van Charlemont en die van Namen. Het veroveren van deze twee forten was tegen de voorwaarden en dus barste de oorlog weer in volle hevigheid los.
Givet en de citadel worden Frans
Goed, het gebied rond Givet behoorde dus heel lang tot de Spaanse Nederlanden. Dat het nu bij Frankrijk hoort komt de Franse koning Lodewijk de XIV zijn grens naar het Noorden wilde verleggen en de steden in de omgeving al meermaals verwoest had. In Nijmegen 1680 werden meerdere oorlogen beëindigd met de Vrede van Nijmegen en Frankrijk kreeg Givet toegewezen.
Het fort werd steeds verder uitgebreid en versterkt, andere door de bekende bouwmeester Vauban. Hij bedacht ook dat er op de heuvel aan de andere kant van de Maas een exra verdedigingsbasis moest komen op Mont d’Haurs. De ommuring van dat fort is nu grotendeels verdwenen, maar de heuvel is wel een prachtig wandelgebied.
Lees hier alles over de wandeling op de Mont d’Haurs bij Givet
Na de Slag bij Waterloo in 1815 speelt de Citadel van Givet nog een opmerkelijke rol. Napoleon werd verslagen en de ene na de andere Franse stad viel. Maar Givet niet. Het bleef dapper (of tegen beter weten in?) vechten en zelfs na zes maanden lang belegeren lukte het de Pruisen niet het fort in te nemen. Uiteindelijk gaven ze zich op bevel van de Franse koning toch over aan de hertog van Wellington.
De Citadel van Givet in de 20e en 21e eeuw
Maar alle verbeteringen ten spijt, in de 20e eeuw is het niet geschikt meer voor de nieuwe oorlogsvoering. In de Eerste Wereldoorlog al wordt het fort zwaar gebombardeerd. Vanuit de lucht proberen de Duitsers het fort te bombarderen aan het begin van de Tweede Wereldoorlog, dit keer vergeefs. In 1944 dient het nog als commandopost voor de geallieerden. Maar als militair strategische verdedigingspost is het inmiddels ingehaald door de militaire techniek. Vanaf 1962 vinden er nog wel trainingen plaats voor speciale eenheden van het Franse leger. Maar ook die staken in 2009, waarmee de Citadel van Givet definitief zijn militaire functie verliest. In 2015 kopen de gemeentes van de Franse Ardennen het fort. Wat rest is een stuk geschiedenis. En een mooie bestemming voor toeristen.
Tips voor het bezoeken van de Citadel in Givet
- De Citadel van Givet kost €5 voor volwassenen, €3 voor kinderen.
- Geopend van 10.30 tot 18.30 uur op
- Juni en september: woensdag tot zondag
- Juli en augustus: woensdag tot maandag
- Oktober: zaterdag en zondag
- Parkeren kan bij de citadel
- Adres: Route sous Charlemont – 08600 Givet
- Honden zijn toegestaan (maar echt handig is het niet)
- Goede wandelschoenen zijn wel handig
- Er is een kleine horecagelegenheid aanwezig (met een groot terras)
- Op meerdere plekken staan informatiebordjes, maar alleen in het Frans. Tip: installeer Google Lens op je telefoon, die kan teksten van een foto automatisch vertalen.
Hoe kom je bij de Citadel van Givet?
Met de auto vanaf de A4 (Belgiê) naar Givet. Na de brug over de Maas direct linksaf langs de Maas. Bij de eerste rotonde rechtsaf. Na een brug over een spoorlijn linksaf naar Charlemont. Deze weg alsmaar doorrrijden tot in het fort, waar een parkeerplaats is.
Wil je naar boven wandelen? Het is een wandelingetje van een klein half uur vanuit Givet naar de citadel Charlemont. De weg is hetzelfde als met de auto. Houd wel rekening met een klimmetje: de citadel ligt 100 meter boven de stad. De lengte vanaf de brug over de Maas naar citadel is bijna 2 kilometer lang.
Blijf op de hoogte
Zet nu je emailadres op mijn mailinglist! Af en toe ontvang je een emailtje van me met een overzicht van de nieuwste blogs. De updates komen uit wanneer het uitkomt, dus zeer onregelmatig. Een beetje zoals ik zelf ben dus. Je emailadres wordt alléén voor deze mailing gebruikt.
Plaats een reactie