Een wandeling langs de Dodendraad uit de Eerste Wereldoorlog en door de mooiste natuur: bij Hamont-Achel kan het. Hier loopt de “Erfgoedwandeling Doodendraad”, een wandeling van een kleine 9 kilometer die begint bij de Sint-Benedictusabdij De Achelse Kluis.
De “Erfgoedwandeling Doodendraad” laat je kennis maken met deze geschiedenis, maar is bovendien ook een heerlijke natuurwandeling.
Andere interessante wandelingen in de buurt:
- Leenderbos en Leenderstijp, met een losloopgebied voor honden
- De Plateaux-Hageven langs de Dommel
- Het monumentale fabrieksdorp Budel-Dorplein midden in de Brabantse natuur
- De Malpie, bij Valkenswaard
Prachtige natuurwandeling rondom de Achelse Kluis
Erfgoedwandeling klinkt misschien als “een minder fraaie wandeling, maar gelukkig is er wel wat interessants te zien”. Nou, dat gaat hier niet op. De wandeling langs de dodendraad gaat door een van de mooiste streken van Noord-Brabant: het Leenderbos. Het Leenderbos is een 1600 ha groot bos, ooit als productiebos geplant en deels nog steeds als zodanig in gebruik door Staatsbosbeheer. Maar ook veel schitterende open vlaktes en heidevelden en juist daardoor enorm afwisselend.
De lus op de terugweg gaat vooral door de Vlaamse bossen van de Beverbeekse Heide. Dit is nu geen heide meer maar bosgebied met grove den, inderdaad ook aangeplant als productiebos. Het is misschien iets saaier dan het Leenderbos maar alleszins heel fijn om te wandelen.
En precies op de grens tussen deze twee natuurgebieden en deze twee landen ligt de Abdij Achelse Kluis.
De Achelse Kluis, startpunt van de wandeling langs de Dodendraad
Startpunt van de wandeling langs de Dodendraad is de Achelse Kluis. De abdij, die eigenlijk “Onze-Lieve-Vrouw-van-La-Trappe-van-de-Heilige-Benedictus” heet, staat in de wijde omtrek bekend vanwege de mooie wandelingen die je hier kunt maken. En anders wel vanwege het trappistenbier Achel. Het bier werd lange tijd gebrouwen in de abdij, stopte ermee in 1914 vanwege de oorlog, maar heeft het bierbrouwen in 1998 weer geïntroduceerd.
Sinds eind 2020 wonen er geen paters meer, maar er is nog steeds een onthaal, een winkel en een brasserij. Ook de brouwerij is er nog steeds, al mag het door het vertrek van de paters nu niet meer het label “authentiek trappistenbier” dragen. Het bier wordt nog steeds in de abdij gebrouwen, onder toeziend oog van de monniken van Westmalle en is dus nog wel een Trappistenbier.
In Zundert heb je een van de twee authentieke Trappistenbieren van Nederland. De abdij midden in de natuur kom je tegen bij de Trappistenroute Zundert.
De abdij ligt precies op de grens van Nederland en België en is dan ook een toepasselijk startplek voor deze wandeling. De Dodendraad liep namelijk letterlijk door de Achelse Kluis heen. Op oude foto’s is te zien hoe de Duitsers een stuk van de abdijmuur afbraken om plaats te maken voor de Dodendraad. Tot op de dag van vandaag kun je beschadigingen op de muur terugzien.
De Dodendraad uit de Eerste Wereldoorlog
Maar wat is de Dodendraad nou eigenlijk? In De Groote Oorlog van ’14-’18 was België grotendeels bezet door Duitsland terwijl Nederland neutraal bleef. Dit leidde tot een groot aantal vluchtelingen die naar Nederland wilden. Om deze vluchtelingenstroom tegen te gaan bouwden de Duitsers een versperring langs de gehele Nederlands-Belgische grens: een elektrisch hekwerk van meer dan 200 kilometer lang.
Deze grensversperring was een bijzondere noviteit: een hekwerk van ijzerdraad, met daarop 2000 Volt spanning. De Duitsers noemden het “Grenzhochspannungshindernis”, maar staat beter bekend als de “Dodendraad”, of kortweg de Draad.
De Dodendraad was enerzijds een technisch hoogstandje voor die tijd. Alleen al het opwekken van de benodigde spanning over zo’n grote lengte was voor die tijd heel bijzonder. Maar bovenal was de dodendraad een nieuw en ontzagwekkend wapen. Vergeet niet dat de meeste mensen in België nog geen ervaring hadden met elektriciteit, laat staan met een dodelijke spanning. De meeste dodelijke slachtoffers vielen dan ook door onwetendheid. Hoeveel slachtoffers er precies zijn geweest is niet bekend, maar wordt geschat tussen de 500 tot 3000. Los van de vele dieren die door de draad werden geëlektrocuteerd.
Reconstructies van de Dodendraad
Na de Eerste Wereldoorlog werd de Dodendraad in rap tempo afgebroken en werden de palen en ijzerdraad hergebruikt, onder andere om weides mee af te zetten. Materiaal, en zeker ijzer, was in die tijd immers schaars. Er is dan ook nergens een stukje origineel Dodendraad bewaard gebleven. De Dodendraad werd zelfs grotendeels vergeten. Pas in de jaren ’90 ontstond er weer belangstelling voor bij historici en zijn er her en der reconstructies van de Dodendraad gemaakt.
Bestemming Buitenlucht heeft meerdere reconstructies bezocht:
- Bij de wandeling rondom Neeritter, waar ook een wachthuis en schakelkast is nagebouwd.
- In Baarle Nassau/Hertog, wat überhaupt een bijzondere geschiedenis had tijdens WOI
Wandeling langs de Dodendraad bij Hamont-Achel
Het eerste stukje Dodendraad kwamen we al bij de start bij de Achelse Kluis tegen. Halverwege de wandeling komen we bij een tweede en bijzondere reconstructie van de dodendraad: 200 meter lang. Bovendien ligt ie hier in een heel stuk mooi bos en zandverstuiving. Helemaal historisch correct is dat niet. Tijdens de Eerste Wereldoorlog hadden de Duitsers een brede strook van het bos gekapt om patrouilles makkelijker te maken. Iets wat men voor de reconstructie in 2015 gelukkig heeft nagelaten. De Erfgoedwandeling Doodendraad gaat hier letterlijk in de lengte door de Dodendraad heen.
Even verderop bij de Ezel treffen we nog een derde reconstructie aan. Dit is overigens de allereerste van alle reconstructies van de Dodendraad en komt uit 2000. Hier kun je goed zien hoe de Dodendraad een beekje oversteekt.
Ander erfgoed bij deze wandeling: grenspalen tussen België en Nederland
Deze wandeling is niet alleen een historische erfgoedwandeling, het is ook een heuse grenswandeling. Zeker de eerste helft van de wandeling volgt je grotendeels de landsgrens. Mocht je even niet meer weten waar de grens loopt en wat België is en wat Nederland, dan kom je een paar keer een grenspaal tegen.
Grenspalen voor de liefhebbers: grenspalen verzamelen
De grenspalen hebben op mij een bijzondere aantrekkingskracht en naarmate ik me er meer in ben gaan verdiepen, ben ik er steeds meer door in de ban geraakt. Hun ontstaansgeschiedenis in 1843 toen België zich losmaakte van Nederland is bijzonder. Hoe er onderhandeld is over waar de grens precies moest lopen, met soms vreemde rafelrandjes. En hoe er in de wetboeken is vastgelegd wie de palen onderhouden en op welke plekken ze staan. Tot op de dag van vandaag.
En de verschijningsvorm van deze 372 kilogram wegende gietijzeren grenspalen is oogstrelend. Er staat een Nederlandse leeuw op aan de Nederlandse zijde en een Belgische leeuw aan de Belgische kant. Daaraan kun je dus aflezen aan welke kant de twee landen liggen. Verder is elke paal voorzien van een nummer, van nummer 1 bij het Drielandenpunt tot 369 bij Het Zwin in Zeeuws-Vlaanderen.
Tussen mijn blogwerkzaamheden door ben ik dan ook grenspalen gaan verzamelen. Niet echt natuurlijk, maar met foto’s. Wil je meer weten, lees dan mijn blogpost over het verzamelen van grenspalen.
De grenspalen 174 tot 177
Tijdens de Erfgoedwandeling loop je langs vier grenspalen, namelijk nummer 174, 175, 176 en 177. Naast nummer 176 staat ook een nog veel oudere grenspaal van Baronie Van Cranendonck.
Praktische informatie over de wandeling langs de Dodendraad
- De Erfgoedwandeling is 8,8 kilometer lang en is bewegwijzerd met bordjes. Je hoeft alleen de bordjes met de klaproos, het symbool van de Eerste Wereldoorlog, te volgen.
- De rondwandeling gaat één kant op, met de wijzers van de klok mee.
- Er bestaat ook een kortere variant die begint bij de Ezel en die tegen de klok in gaat. Deze variant is 3,2 kilometer, maar dan mis je wel de Achelse Kluis.
- Tijdens de wandeling kom je meerdere uitgebreide informatieborden tegen.
- Parkeren kan bij de Achelse Kluis.
GPX van de Erfgoedwandeling Doodendraad
Klik op de knop hieronder voor het downloaden van een gpx-bestand van de Erfgoedwandeling Doodendraad.
Ik ken het niet, maar het ziet er prachtig uit, hele mooie foto’s. Bijzonder toch om te bedenken dat een tijdje geleden door ontwetendheid zoveel mensen (en dieren) geëlektrocuteerd werden door de bedrading.
Jazaker, heel bizar idee. De dodendraad was in dat opzicht wel een heel effectief wapen. Tegelijkertijd kwamen er duizenden met handigheden alsnog door de Draad heen. Een grens echt afsluiten blijkt toch erg ingewikkeld.