Wandelen in en rond Oud-Rekem in Belgisch Limburg, ik raad het je van harte aan! Oud-Rekem is niet zomaar een dorpje. Het is “officieel” uitgeroepen tot het mooiste dorp van Vlaanderen. Officieel in die zin dat het in 2008 een televisieprogramma heeft gewonnen. Hoe dan ook, Oud-Rekem heeft zeker een van de meest authentieke dorpskernen van Vlaanderen om door te wandelen. Wij gingen als echte Hollanders op onderzoek uit in het mooiste dorp van Vlaanderen en ontdekten dat het heerlijk is om hier een dagje door te brengen.
Van Radekeim naar Oud-Rekem, wandelen door eeuwen aan geschiedenis
Bewoond was deze steek al in de prehistorie en ten tijde van de Romeinen. De ligging was gunstig langs een Romeinse weg en aan de oevers van de Maas. De naam Rekem komen we voor het eerst tegen in 1140 als Radekeim, “verblijfplaats van Radek”. Er was in die tijd een belangrijke link met Bronkhorst, een van de kleinste stadjes van Nederland. Gijsbert I van Bronckhorst was getrouwd met de dochter van Arnold van Rekem en mocht zich daarom landheer van Redekeim noemen. Rekem zou twee eeuwen lang in bezit blijven van de familie Van Bronckhorst.
De familie d’Aspremont-Van Lynden-Van Reckheim
Een belangrijk keerpunt in de geschiedenis van Oud-Rekem was de Tachtigjarige Oorlog. De Spanjaarden verwoesten de nederzetting, inmiddels een baronie. Radekeim, dat ondertussen Reckheim werd genoemd, kwam tot welbevinden van de Spanjaarden in handen van de katholieke baron Herman van Lynden. Hij besloot in 1595 tot het bouwen van het kasteel dat er nu nog steeds staat. Zijn zoon, Ernst graaf d’ Aspremont-Lynden (jawel, Reckem was inmiddels een graafschap geworden) bedacht het stadje ernaast, dat door zijn kinderen verder is gerealiseerd. Van 1595 tot 1778 zou Rekem bestuurd worden door de familie d’Aspremont-Van Lynden-Van Reckheim.
Franse tijd en daarna in Rekem
Toen kwamen de Fransen die het kasteel in 1795 in bezit namen en geheel in stijl met de Franse revolutie werd het graafschap opgeheven. Het kasteel werd militair hospitaal. Napoleon verscheen ten tonele en besloot dat landloperij niet meer kon. Eén plus één is twee: het kasteel van Rekem werd na 1809 een bedelaarsgesticht. Daarna is Oud-Reken bijna tot aan de dag van vandaag een plek geweest voor de opvang van mensen van de zelfkant van de samenleving: van weldadigheidinstelling voor jongens, heropvoedingsgesticht, opvanghuis voor mannen en uiteindelijk een psychiatrische en forensische instelling.
Rekem wordt Oud-Rekem
Ondertussen was het kerkje te klein geworden en werd er in 1956 buiten het dorp een grotere kerk gebouwd. Rekem breidde zich daarna uit rond die nieuwe kerk, de historische oude kern wordt sindsdien Oud-Rekem genoemd.
Wat is er te zien in Oud-Rekem?
Oud-Rekem is vooral erg leuk als dorp om te wandelen door een van de best bewaarde en authentieke Vlaamse kernen. Dat maakt het erg leuk wandelen door de straten van Oud-Rekem. Het dorp is bezaaid met informatieborden met veel en interessante informatie. Sommige daarvan hebben foto’s in een blauw kader, die je kunt scannen met de Faro Erfgoedapp voor een voorgelezen verhaal en nog meer informatie. Als je wilt kun je dus erg veel opsteken over het historische Oud-Rekem tijdens het wandelen door het dorp.
En natuurlijk wandelen we langs de mooiste gebouwen in Oud-Rekem. Ik ga ze niet allemaal noemen, maar maak een selectie. De meeste panden zijn privéwoning en kun je dus alleen aan de buitenkant bewonderen. Maar bij sommigen kun je ook naar binnen.
Het kasteel van Oud-Rekem
Hij mag natuurlijk niet ontbreken bij een blog over wandelen door Oud-Rekem, het kasteel waar het allemaal mee begon. Dit mooiste gebouw van Oud-Rekem laat zich helaas niet zo makkelijk zien als we over straat wandelen vanwege grote heggen en ommuring. Je kunt het kasteel alleen bezichtigen als je met een gegidste wandeling door het dorp meegaat. Een aardig zicht op het kasteel van Oud-Rekem krijg je net buiten het dorp als we wandelen over de brug over het kanaal.
De Groenplaats van Oud-Rekem met perron
Het centrale pleintje van Oud-Rekem heet Groenplaats. Het was ooit een marktplein en later een grasveld voor het bleken van de was. Hier stond vroeger de schandpaal. De zuil die er nu staat wordt ten onrechte vaak aangezien voor de schandpaal, maar het is een zogenaamd perron: een verhoging voor het doen van belangrijke mededelingen. Boven op de zuil staat een leeuw met het familiewapen van d’Aspremont-Lynden als teken van de vrijheden die Oud-Rekem bezat.
Daarachter vind je het poortgebouw naar het kasteel toe. Er staat ook een bronzen beeld uit 2009 getiteld “De Reckheimer”. Dit beeld staat, volgens het bordje erbij, symbool voor zo’n beetje alles van met Rekem te maken heeft.
De Groenplaats is een van de mooiste plekjes van Oud-Rekem, maar voor hoe lang nog? Er vindt nieuwbouw plaats dat volgens de gemeente “volledig past in de historiek van Oud-Rekem”, maar volgens anderen “esthetisch onverantwoord [is] en funest voor de leefbaarheid, het toerisme en de horeca in het Mooiste dorp van Vlaanderen”. We zullen zien…
Museumkerk Oud Rekem
Op het centrale pleintje van Oud-Rekem vind je de Museumkerk, uit het begin van de 18e eeuw. Ooit een kerk en sinds de jaren ’50 een museum. Een zevental jaar gelezen is het interieur weer teruggeplaatst en ziet het er weer als kerk uit, maar de functie blijft museum. Vandaar dus Museumkerk.
Het kerkje is erg charmant. Check dus zeker even de openingstijden en loop even binnen. Bijzonder is de trompe-l’oeils in het koor: op een platte muur is de illusie geschilderd van een diepere nis. Vooral ook niet vergeten even de trap op te lopen. Je mag hier namelijk helemaal naar het plafond boven in de kerk en de houten dakconstructie bewonderen. Verder worden er in de Museumkerk oude rituelen en gebruiken belicht, die best wel interessant zijn. Zo weet ik nu bijvoorbeeld waarom bruiden hun bloemstuk over hun schouder gooien (best een kinky verhaal eigenlijk).
Korte geschiedenis van de Museumkerk in Oud-Rekem
De geschiedenis van de kerk is zelf overigens ook een leuk onderwerp. In 1704 kreeg graaf Ferdinand d’Aspremont-Lynden toestemming van de bisschop van Luik de parochiekerk die op zijn terrein stond af te breken. Mits hij een nieuwe kerk zou bouwen. Daar ging de graaf mee akkoord, maar na een paar muurtjes liet de snoodaard de bouw alweer stilleggen, zogenaamd uit geldgebrek. Pas in 1722, nadat Rekem een nieuwe pastoor gekregen had, werd de bouw hervat. Amper dertig jaar later ging een deel van Rekem en ook de kerk in rook op door een brand. Uiteindelijk werd de kerk pas weer in 1774 in gebruik genomen.
Museumapotheek van Oud-Rekem
Nog zo’n alleraardigst gebouw, ook op de centrale Groenplaats in Oud-Rekem: de Museumapotheek. Het gebouw deed vroeger dienst als drogisterij/apotheek en sinds 1891 ook nog als dokterspraktijk van dr. Humblé. De familie Humblé zou tot 1970 hier praktijk houden. De oude inventaris is nu ondergebracht in een museum. Alleen te bezichtigen op afspraak.
Door de Ucoverpoort van OUd-Rekem wandelen
Uiteraard wandelen we ook door de stadpoort van Oud-Rekem. Het is de enige overgebleven stadspoort, van de vijf die het dorp ooit heeft gehad. Maar dan is het ook echt wel een klassiek stadspoortje: diep en zwaar en met het wapen van de d’Aspremont-Lynden, de adellijke familie die de stad bestuurde. De Ucoverpoort is vernoemd naar het dorp waar deze poort naartoe gaat: Uikhoven. Direct ernaast is de woning van de drossaard gebouwd. Een drossaard was de vertegenwoordiger van de graaf, een functie die je nu kunt vergelijken met die van politiechef en burgemeester ineen. Beide gebouwen dateren uit 1630, dus echt uit de begintijd van de opleving van Rekem.
Wandelen langs de gebouwen van het domein van de psychiatrie in Oud-Rekem
Je zou ze bijna overslaan doordat ze een beetje geïsoleerd aan de rand van het dorp liggen. Maar de gebouwen van het voormalige gesticht zijn zeker de moeite waard om te bekijken. De gebouwen zijn voornamelijk gebouwd in de periode 1910-1920 ten behoeve van het “Rijkskrankzinnigengesticht voor zinneloze misdadigers”.
Andere wandelingen over terreinen van (voormalige) psychiatrische instellingen zijn bijvoorbeeld Huize Padua, in Brabant, of in Drenthe de Kolonie van Weldadigheid in Veenhuizen.
De eerste mensen kwamen hier in 1921 wonen. Niet alleen psychiatrische patiënten, maar ook door justitie geplaatste delinquenten of mensen die een gevaar voor zichzelf of anderen vormden. Er waren ook enkele gevangeniscellen aanwezig.
De hele instelling was gescheiden van de rest van het dorp met een grote muur en was zelfvoorzienend. Men had een eigen brandweer en opslagplaatsen voor cokes en kolen, een eigen wasserij, smederij, timmerwerkplaats, kleding- en schoenmakerij en noem maar op. De laatste patiënten verdwenen eind jaren ’80. Daarna zijn de meeste gebouwen woningen geworden.
Wandelen in Oud-Rekem
Natuurlijk kun je gewoon een beetje op de bonnefooi slenteren door het dorp en bekijken wat je tegenkomt. Het dorp is er klein genoeg voor en met de vele informatieborden zul je vanzelf een hoop zien en te weten komen. En een hoop missen, dat ook, want er zijn hier en daar een paar pareltjes net iets beter verstopt. Het heeft dus ook voordelen om door Oud-Rekem te wandelen aan de hand van een uitgestippelde route. Er zijn meerdere routes beschreven en verkrijgbaar in onder andere de Museumkerk. Hieronder staat een wandelkaartje van mijzelf als mogelijke wandelroute door Oud-Rekem. Je kunt een gpx-bestand van de wandelroute onderaan het artikel downloaden.
Er is ook een speciale wandelroute in de eerdergenoemde Faro Erfgoedapp, een Vlaamse app voor toeristische en historische bestemmingen. Helaas is de in de app gesuggereerde wandelroute is wel heel kort uitgevallen en mist het talloze hoogtepunten. Het kan aan mij liggen, maar als dat inderdaad zo is dan raad ik je af deze app te gebruiken als navigatie bij het wandelen door Oud-Rekem.
Wandelen rondom Oud-Rekem
Het dorp zelf is maar klein. Gelukkig kun je ook wandelen buiten de grenzen van Oud-Rekem. Het ligt in het RivierPark Maasvallei, dus dat belooft wat goeds. Er zijn meerdere gemarkeerde wandelingen uitgezet rondom Oud-Rekem. Ze starten net buiten het dorp aan de kade van de Zuid-Willemsvaart. De gemarkeerde wandelroutes vanuit Oud-Rekem zijn:
- Groen (2,7 km): langs de Zuid-Willemsvaart
- Blauw: (3,7 km): langs het kanaal en door de Oude Weerd
- Geel (7,9 km): als blauw plus landbouwbouwgebieden
- Rood (15,1 km): als geel plus een stukje langs de Maas
- Oranje (15,4 km): door struingebied Hochterbampd en langs kasteel Hocht.
Gele wandelroute
Wij kozen zelf voor de gele wandelroute omdat 15 kilometer net iets te veel van het goede was na al geruime tijd wandelen door Oud-Rekem zelf en het vele stilstaan bij de infoborden. De gele wandelroute is wel aardig maar, eerlijk is eerlijk, ook weer niet top. Wel leuk is dat we lange tijd wandelen door de fruitgaarden (perenbomen) die inmiddels vol fruit hangen. De oogsttijd is duidelijk aanstaande aangezien de tuinders inmiddels de kratten al aan het klaarleggen zijn.
Het mooiste aan de route is veruit de Oude Weerd. Hier heb je opeens afwisselende natuur, leuke sluip-door-kruip-door-paadjes en hier en daar wat ezeltjes. Ooit stroomde hier de maas, die naast grind een laag leem achterliet. De leem werd gebruikt als akkerland en als grondstof voor bakstenen. Later werd het grind gewonnen, zoals bijna overal langs de Maas in Limburg. Pas in 2011 is het weer een natuurgebied voor een groot deel met hooilanden.
Naast deze hoogtepunten bestaat de gele route rond Uikhoven vooral uit verharde wegen, soms met veel autoverkeer. En een heel lang stuk langs de Zuid-Willemsvaart. Dit zijn niet de mooiste delen en als route als geheel valt ie daardoor wat tegen. De blauwe route zou achteraf een betere keus geweest zijn. Die gaat ook wel een stuk langs het kanaal, maar verder vooral door de Oude Weerd en levert daardoor naar verhouding meer plezier per kilometer.
In het wandelkaartje staat nog een alternatief, waarbij de groene en blauwe worden gecombineerd. Dit is naar mijn bescheiden mening de leukste toevoeging voor een wandeling buiten het dorp om.
Samengevat: wandelen in en rond Oud-Rekem
Oud-Rekem is een mooi historisch dorpje bij de Maas in Belgisch Limburg. Het is zeker de moeite waard om hier eens naartoe te komen om te wandelen en te genieten van de oude gebouwen en gezellige straten.
Hoogtepunten van Oud-Rekem zijn:
- De Museumkerk
- De Groenplaats met het Poortgebouw
- De Museumapotheek
- Het Psychiatrisch Domein
- Ucovenpoort en de drossaardswoning
- De Oude Weerd
- En vooruit, het kasteel d’ Aspremont-Lynden
Wandelen in Oud-Rekem
Er zijn enkele uitgestippelde routes om te wandelen door Oud-Rekem en omgeving. Drie daarvan lopen ook deels door het dorp zelf. Eventueel kun je ook gewoon een beetje slenteren door het oude dorp en als toevoeging alleen de Oude Waard verkennen. Een routesuggestie vind je in het wandelkaartje in dit blog. Het wandelkaartje is ook beschikbaar als printbaar pdf en kun je hieronder downloaden als gpx-bestand.
Parkeren in Oud-Rekem
Je kunt gratis parkeren buiten de oude kern op het Colmonterveld, of langs de Zuid-Willemsvaart (Kanaal). De wandelroute die ik suggereer start bij het Colmonterveld, maar is ook makkelijk te ondernemen vanuit de andere parking.
Blijf op de hoogte
Zet nu je emailadres op mijn mailinglist! Af en toe ontvang je een emailtje van me met een overzicht van de nieuwste blogs. De updates komen uit wanneer het uitkomt, dus zeer onregelmatig. Een beetje zoals ik zelf ben dus. Je emailadres wordt alléén voor deze mailing gebruikt.
Plaats een reactie