Huize Padua: wandelen tot je gek wordt in Handel

Home » Wandelen » Wandelen in Nederland » Wandelen in Noord-Brabant » Huize Padua: wandelen tot je gek wordt in Handel

Wandelen in Huize Padua, een psychiatrische instelling in het oosten van Brabant, is een bijzondere ervaring. Wist je dat je sowieso heerlijk rustig wandelen kunt rondom psychiatrische instellingen? Veel psychiatrische instellingen liggen op een afgelegen plek midden in de natuur. Onlangs vond ik een nog ongebruikt wandelboekje in mijn boekenkast met mooie titel “Te gek om los te lopen”. Subtitel: “11 waanzinnige wandelingen in de buurt van psychiatrische klinieken”. Ooit gekregen van iemand, denk ik. Maar ik weet niet meer bij welke gelegenheid of van wie (sorry, gulle gever!).

Ik besluit uit dit boekje de wandeling rond Huize Padua te doen, een psychiatrische instelling in het oosten van Brabant. Als bonus bij deze wandeling kom je namelijk ook langs een museum, waar je meteen in vogelvlucht de geschiedenis van de psychiatrie tot je kunt nemen. Want ik ben nu eenmaal gek op musea.

>>> Lees mijn laatste blogs als eerste: volg me op Facebook

Wandelen rond psychiatrische instellingen

Ik ben zeker niet onbekend met de psychiatrie of de geestelijke gezondheidszorg. Ik ben opgeleid als psycholoog en heb jaren in de ggz gewerkt, onder andere als onderzoeker in het Pieter Baan Centrum. Ik zal het boekje waarschijnlijk ooit bij een of ander afscheid gekregen hebben.

Het boekje is rijkelijk geïllustreerd met veel interessante achtergronden. De teksten zijn geschreven door de sociaal-psychiatrisch verpleegkundige Ruurd van der Loo. Je komt te weten over soms in onze ogen bizarre behandelmethodes van vroeger. Badbehandelingen van ongeveer een eeuw geleden, bijvoorbeeld, waarbij patiënten soms wekenlang in een bad met lauwwarm water verbleven.

Maar het boekje staat vooral ook vol met mooie wandelingen rondom of op de terreinen van de psychiatrische instellingen. De routes zijn ontworpen door Rutger Burgers, bekend van de Trage Tochten, dus dat belooft veel goeds. Veel van de instellingen zijn bovendien mooi gelegen in natuurgebieden. Ver buiten de stad op destijds vaak goedkope grond. Het kan dus haast niet anders of het zijn schitterende routes.

Plaatsnaambord Huize Padua

Wandelen bij Huize Padua

Is het een buurtschap? Is het een dorp? Is het een psychiatrische instelling? Eigenlijk is Huize Padua het allemaal. Het ligt tegen het dorpje Handel aan en dat is niet zomaar.

Waarom het klooster verhuisde van Handel naar Boekel

We gaan terug naar het jaar 1694 toen een kluizenaar zich in Handel vestigde. Na zijn dood werd zijn werk overgenomen door een aantal broeders en langzaam breidt de kloostergemeenschap zich uit. En dat is nou net een probleem zo rond het jaar 1740. Godsdienstvrijheid is er nog niet en het was in Handel niet toegestaan om met meer dan vijf personen een kloostergemeenschap te beginnen.

wandelen door het parkachtige gebied bij Huize Padua

Wat ook niet helpt was dat het monniken bier produceren en tegen bodemprijzen verkopen. Dit tot ongenoegen van de plaatselijke brouwers, die hun eh… handel in gevaar zien komen. De oplossing hoeft niet ver gezocht te worden, letterlijk. De monniken verhuizen één kilometer naar het noorden net over de gemeentegrens naar Boekel en stichten hier in 1742 “Die Cluijse”. Boekel behoorde tot het Land van Ravenstein en daar heerste juist wel volledige godsdienstvrijheid.

De gemeentegrens loopt nog steeds dwars over het grasveld naast het voormalige klooster. En dat zie je vooral als het gras gemaaid is. De gemeente Boekel houdt namelijk keurig op met maaien bij de gemeentegrens waardoor de grens zichtbaar als een streep door het grasveld loopt.

Hoofdgebouw van Huize Padua

De broeders beginnen met psychiatrische verpleging

De kloostergemeenschap verdient onder andere geld met het geven van onderwijs. Begin negentiende eeuw wordt dat moeilijker door de dan ingevoerde onderwijswet, die bepaalt dat alleen bevoegden les mogen geven. Een belangrijke inkomstenbron valt weg. De overstap van kinderen naar krankzinnigen is dan snel gemaakt.

Huize Padua begint in 1826 met de krankzinnigenzorg en is daarmee de eerste psychiatrische instelling in Nederland. In 1843 wordt het bij Koninklijk Besluit zelf de eerste “bewaarplaats voor krankzinnigen”. Vanaf dat moment krijgt de instelling de naam “Huize Padua”, naar de patroonheilige Antonius van Padua.

De broeders blijven tot in de jaren ’60 van de vorige eeuw betrokken bij de psychiatrische zorg. Maar langzaamaan wordt de psychiatrie steeds meer een medisch specialisme en nemen artsen en verpleegkundigen de zorg over. De broeders wonen nog een tijd naast de kerk in Handel tot uiteindelijk de laatste en hoogbejaarde broeder in 2003 naar een bejaardentehuis vertrekt.

Huize Padua is dan inmiddels eerst gefuseerd met de instelling Coudewater in de jaren tachtig en in 1998 samen met onder andere de RIAGG tot GGz Oost Brabant, waar het nog steeds onder valt.

Museum De Kluis in Padua

Museum De Kluis in Huize Padua

Museum De Kluis is een klein maar erg sympathiek museum. Je komt er langs bij het wandelen door Huize Padua en kunt hier dus een mooie pauze inlassen. Met veel oude voorwerpen die ooit gebruikt zijn in Huize Padua en Coudewater. Aan de hand van de voorwerpen krijg je een interessant overzicht van de geschiedenis van de psychiatrie van het begin tot vandaag. Vanaf het ontstaan van de eerste “dolhuizen”. Over het “gekken kijken” waarbij psychiatrische patiënten als kermisattractie moesten zorgen voor de nodige inkomsten voor de instelling.

Zo zie je onder andere een oude dwangbuis, waarmee patiënten in bedwang werden gehouden, en een mondpeer die tot 1840 werd gebruikt bij schreeuwende en bijtende patiënten. Ook staat er een prachtexemplaar van een oude brancard (met zonneluifeltje).

Museum de Kluis bezoeken tijdens wandelen door Huize Padua

Er ligt ook een exemplaar van de “Krankzinnigenwet” uit 1841. Nu klikt die term nogal beledigend, maar de wet was wel revolutionair in de zin dat psychiatrische aandoeningen voor het eerst werden gekenmerkt als een ziekte. Krankzinnig betekent letterlijk ziek in de geest. De krankzinnigenwet heeft overigens bizar lang standgehouden. De Tweede Krankzinnigenwet uit 1884 is pas in 1994 vervangen.

In het museumpje word je persoonlijk rondgeleid door een enthousiaste medewerker. Reken op een half uur om alles gezien en gehoord te hebben. Sinds kort zijn de openingstijden verruimd. Elke dinsdag, woensdag en donderdag is museum De Kluis open van 10.00 tot 16.00 uur en iedere laatste zondag van de maand van 13.00 tot 17.00 uur.

prancard in Museum De Kluis in Boekel

De wandeling vanuit Handel door het buitengebied van Huize Padua

Hoewel Huize Padua dus de hoofdattractie is van deze wandeling, starten we net als de monniken van weleer, in het naburige Handel. Dit dorpje is overigens het oudste Maria-bedevaartsoord van Noord-Brabant en trekt nog altijd duizenden pelgrims per jaar. Er is zelfs een processie van Valkenswaard naar Handel van 80 kilometer (!) lang, waar jaarlijks meer dan duizend mensen aan deelnemen.

Al snel verlaten we het dorp en wandelen we door het gebied Strijbosch, vernoemd naar een boerderij die hier als in 1470 stond. Maar sinds de 19e eeuw ook echt een bos, aangeplant om het stuifzand tegen te houden en voor de houtproductie voor de Limburgse mijnen.

Strijbosch, natuurgebied bij Handel in Oost-Brabant
Wandelen vanuit Handel naar Huize Padua door het Strijbosch

Het Strijbosch is bijzonder rijk aan wandelpaadjes die je de natuur op verschillende manieren laten beleven, zoals een vogelkijkpad en een vlinderweide. Het is behoorlijk onder handen genomen en ontsloten voor wandelaars in het project “Aan de wandel in Handel” een paar jaar geleden. En er stroomt een beekje, de Landmeersche Loop, waarlangs we richting Huize Padua wandelen.

Handel ligt vlak langs de Peelrandbreuk, de belangrijkste breuk in de aardkorst, die het landschap hier voor een groot deel bepaalt. We zijn deze breuk bijvoorbeeld al tegengekomen bij de Trage Trage Tocht De Mortel, hier heel dichtbij, maar ook bij de wandeling vanuit het Bomenpark Heesch in de Maashorst.

In Huize Padua loop je langs het museum en het hoofdgebouw. Het hoofdgebouw is bijzonder fraai, gebouwd in 1923 met wat kenmerken van de Amsterdamse School. Antonius van Padua staat in hoogst eigen persoon aan de gevel.

Hoofdgebouw
Heilig Hartbeeld in Huize Padua
Laan met eiken in Huize Padua

Huize Padua is aan de voorkant parkachtig en heel mooi om te wandelen. Met een aantal mooie bomen en strak gemaaid gras (tot aan de gemeentegrens dan). We wandelen wat verder door en het wordt bosachtiger, met veel naaldbomen en eiken. Je wandelt helemaal tot achterin het landgoed van Huize Padua. Dit gedeelte was tot voor kort een plaats waar veel drugs gedeald werd. Dealers konden hier met de auto het terrein op waar verder heel weinig zicht op was. Een hek houdt nu de auto’s tegen. Het drugsprobleem is soms zo eenvoudig op te lossen.

De terugweg maakt een mooie ronde langs het motorcross circuit en de bossen van Strijbosch en langs de beek de Peelsche Loop. Langs de Peelsche Loop is na verschijnen van het boekje een lelijke randweg gemaakt, waarover later meer.

brug in het gebied Strijbosch bij Handel om overheen te wandelen

Het boekje “Te gek om los te lopen”

Het wandelboekje “Te gek om los te lopen”, dat ik dus ooit gekregen heb en niet meer weer van wie, is uitgegeven bij Gegarandeerd Onregelmatig. Het bevat een elftal landelijke wandelingen door heel Nederland, plus een korte stadswandeling in Haarlem. Alle wandelingen zijn overigens ook online (en gratis) beschikbaar via Wandelzoekpagina en daar kun je ook een gpx-bestand downloaden.

Het boekje is in 2015 gepubliceerd en dus een beetje verouderd. Dat merk je in elk geval bij deze wandeling aan de routebeschrijving die niet meer zo up-to-date is. Vermelde wandelsluizen zijn in de afgelopen 6 jaar blijkbaar verwijderd en ook de kleuren van de wandelpaaltjes corresponderen niet meer met huidige werkelijkheid. Ook de na 2015 aangelegde randweg gooit roet in het eten. De routebeschrijving en gpx op Wandelzoekpagina worden wel onderhouden en is aangepast aan de situatie door de nieuwe randweg. De beschrijving is niet aangepast op de andere wijzigingen, waardoor je soms toch tevergeefs naar een wandelsluis en dergelijke zoekt.

De gpx die ik hier aanbied is de route zoals ik hem zelf heb gewandeld. Ik pak onder andere een klein stukje van de vlinderweide mee in het Strijbosch. En ik ga over de randweg heen en langs de Peelsche Loop. Ik ontdekte namelijk pas dat de routes ook Wandelzoekpagina staan nadat ik de wandeling gemaakt had tijdens het schrijven van dit blogje.

Naaldbos in Handel

Praktische informatie over de wandelen vanuit Handel naar Huize Padua

  • Lengte: 10,6 kilometer
  • Startpunt: Parking naast de kerk in Handel: Onze Lieve Vrouwestraat 61
  • Horeca: bij start/eindpunt
  • Huize Padua is ook een tussenstop van het “Ons Kloosterpad”, een wandelpad van 330 kilometer langs vijftig kloosters en abdijen in Noord-Brabant.
  • Honden zijn aangelijnd toegestaan
  • Meer informatie over het Strijbosch en de wandelroutes daar vind je op de website van natuur educatief centrum De Specht
  • Fotograferen op de psychiatrische terreinen is, vanwege de privacy van patiënten, niet toegestaan.

Museum De Kluis in Huize Padua

  • Adres: Kluisstraat 2, 5427 EM Boekel
  • Geopend dinsdag, woensdag, donderdag van 10.00 tot 16.00 uur en iedere laatste zondag van de maand van 13.00 tot 17.00 uur. (Dit zijn nieuwe openingstijden, de website geeft op moment van schrijven nog verkeerde tijden aan)
  • Toegang tegen vrijwillige bijdrage
  • Het museum is onderdeel van GGz Oost Brabant
  • Website: https://www.ggzoostbrabant.nl/historie
  • Telefoon: 0492-846173

GPX van de wandelroute in Huize Padua en Handel

Een gpx-bestand van de wandelroute kun je via onderstaande knop downloaden.

Dit artikel bevat enkele affiliate links. Wanneer jij via deze een aankoop doet krijg ik een klein percentage van de uiteindelijke koop. Dit kost jou niets extra. Wel kan ik zo (een deel van) de kosten van dit blog terug verdienen.

Plaats een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *