Wandelen in Terhills. Nergens anders gaat natuurontwikkeling en industrieel erfgoed zo mooi hand in hand als op de oude mijnsite bij Eisden in Maasmechelen. Tot in 1987 was het hier een drukte van jewelste vanwege de toen nog steeds operationele steenkolenmijn. Nu is het een oase van natuur en water, van heuvels en vergezichten. En het is ook nog eens de toegangspoort tot het Nationaal Park Hoge Kempen.
Ik ben tweemaal wezen wandelen in Terhills voor dit blog. Eenmaal met dikke mist en eenmaal op een heldere wintermiddag tijdens de uurtjes rond de zonsondergang. Welke foto’s wanneer genomen zijn laat zich raden. In beide weersomstandigheden is het er prachtig, maar verwacht met mist geen vergezichten. Vandaar dat ik er nog een tweede keer naartoe wilde.
Wandelen over de mijnsite van Eisden: Terhills
Het zal je niet kunnen ontgaan als je komt wandelen bij Terhills. Hier is ontegenzeglijk sprake van een oude steenkolenmijn. Zodra je van de parking afloopt zie je de twee oude schachtblokken al in de verte over alles uittorenen. Maar ook het oude directiegebouw zal je niet aan je aandacht ontsnappen. Het Kolenkasteel, zoals de bijnaam luidt, in barokstijl en met imposante Franse tuin ervoor spreken boekdelen: hier is vroeger sprake geweest van heel hard werken en heel veel geld verdienen.
De mijn is pas in 1987 gesloten. Veel gebouwen zijn snel afgebroken, maar dankzij actievoerders is niet al het mijnpatrimonium verdwenen en zijn meerdere gebouwen inmiddels monumentaal beschermd. Ondertussen nam de natuur het gebied over. En natuur was er al volop, want vlak achter de site ligt het grootste natuurgebied van België: de Hoge Kempen. Men besloot daarom de oude mijnsite te gaan vormgeven als natuur en recreatiegebied.
Connecterra of Terhills
Eerst heette het park Connecterra, wat “verbinding met de aarde” betekent. Het was omheind met hekken en er moest een toegangsprijs van drie euro betaald worden. Sinds 2021 is dat veranderd. Connecterra heet nu Terhills en wandelen is er nu gratis. De poort staat open.
Het gebied heet officieel “Terhills, Hoofdtoegangspoort tot het Nationaal Park Hoge Kempen”. Een mond vol en het is op zich indrukwekkend hoe de organisatie deze lange naam in de communicatie consequent weet vol te houden. Ik zie met enig medelijden de medewerker voor me die de gehele website hierop heeft moeten nalopen, waarschijnlijk de jongste stagiaire.
Ik hou het gemakshalve verder bij Terhills, een combinatie van het “terril” en het Engelse “hill”. Terril is het Vlaamse woord voor mijnsteenberg, de ophoping van steenafval door de mijnbouw. Het zijn er hier vier en hoewel ontstaan door de industrie zijn het nu mooie begroeide heuvels, hills dus. Terhills is als naam gekozen omdat het én lekker internationaal klinkt én om een beetje eenheid aan te brengen in de variatie in namen in het gebied.
Wandelingen in Terhills, Hoofdtoegangspoort tot het Nationaal Park Hoge Kempen
Er zijn in Terhills een viertal wandelroutes uitgezet. De kortste is de groene wandelroute van 3,6 kilometer. Kort, maar deze wandeling loodst je wel naar de meest prominente hoogtepunten van Terhills: de mijnschachten en de uitkijkpunten boven op de heuvels.
De blauwe route (5,3 kilometer) en de paarse route (9,7 kilometer) zijn bijna hetzelfde als de groene, maar gaan daarbij ook rondom een van de plassen. De zwarte route tenslotte is meer een stadswandeling en gaat door Eisden Tuinwijk. Deze laatste wandeling is ook mogelijk met de gratis FARO Erfgoed App die bij veel gebouwen historische informatie geeft.
De hoogtepunten tijdens wandelen in Terhills
De twee grote hoogtepunten van Terhills, bijna letterlijk, zijn de schachtbokken bij de entree en het mooiste panorama van heel Vlaanderen.
De schachtbokken
Direct bij de ingang staan twee oude schachtbokken van de voormalige steenkolenmijn. Met hun totale hoogte van 45 meter kun je de mijntorens van verre zien staan en je zult ze op je wandelingen door Terhills ook vanuit allerlei hoeken tegenkomen.
Een daarvan is openbaar toegankelijk en ingericht als uitkijktoren. Je kunt er via trappen tot 24 meter omhoogklimmen. Beneden is er een fototentoonstelling die een historisch beeld geven van de mijn. Deze toren zal de komende tijd verder omgebouwd gaan worden tot het nieuwe Visitor Center. Er komt beneden een cafetaria en er komen ruimtes voor exposities, maar het blijft ook gewoon mogelijk om de schachtbok te beklimmen voor het uitzicht.
Een van de twee schachtbokken is echt oud, gebouwd in 1921. Deze schachtbok wordt ook Puits de la reine (Koninginneschacht) genoemd naar koningin Elisabeth, die de mijn in 1922 bezocht. De andere schachtbok is een replica uit de jaren ’90 van een in 1926 gebouwd exemplaar. De originele bleek te zeer aangetast dat restauratie niet meer mogelijk was.
De schachtbokken in Terhills staan er nu geïsoleerd bij, misschien zelfs een tikkeltje eenzaam. Dat was vroeger wel anders. Toen stonden ze ingebed tussen allerlei andere mijngebouwen. Ook de bouw is bijzonder omdat ze zijn opgetrokken uit gewapend beton, waar andere steenkoolmijnen vaak schachtbokken van staal maakten.
Het mooiste panorama van Vlaanderen
Elke natuurwandeling door Terhills, brengt je naar de top van de Lange Terril. Je staat daar boven op een afvalberg van de steenresten die overbleven na de kolenwinning. Je hebt hier een fabuleus uitzicht over het Nationaal Park Hoge Kempen. Vijftig meter onder je liggen de waterplassen, die het resultaat zijn van grindwinning. En recht tegenover je liggen twee andere steenbergen. Ze zijn half tegen elkaar opgebouwd en worden daarom de Tweelingterril genoemd.
Het panorama staat bekend als het mooiste panorama van Vlaanderen. En ik denk dat ze daar best eens gelijk in kunnen hebben als je de Voerstreek, een Vlaamse enclave in Wallonië, niet meetelt.
Bijzonder is hier ook de zonsondergang. Een waanzinnig romantisch plekje om samen met je lief te genieten van de zon die je langzaam achter de bossen ziet verdwijnen. Bij zonsondergangen in de bergen valt het vaak niet zo op, maar bij deze kaarsrechte horizon merk je dat de zon precies op het opgegeven tijdstip ondergaat. Hoe stipt kun je zijn.
Er is trouwens nog een vierde steenberg, de rode terril. Dit is de oudste terril en doordat ze vroeger de steen- en kolenresten nog niet heel goed konden scheiden bevat deze relatief veel steenkool. Door zelfontbranding brandt deze steenberg nu vanbinnen. Bij koud weer kunnen er dampen opstijgen wat er als rook uitziet. De bijnaam van deze terril is dan ook de Vesuvius van Eisden.
Wat je verder gaat zien tijdens wandelen in Terhills
Behalve deze twee hoogtepunten valt er in Terhills zoveel te zien dat je je tijdens het wandelen niet hoeft te vervelen. In de eerste plaats is de natuur er prachtig. Het is niet voor niets onderdeel van het enige Nationale Park van België. De natuur is duidelijk nog wel jong. De berkenstammetjes talrijk, maar nog niet heel dik.
Laboratorium Ecotron
Ook opvallend is het onderzoeksgebouw Ecotron van de Universiteit Hasselt. In deze futuristisch ogende broeikas wordt de invloed van de klimaatverandering onder extreem gecontroleerde omstandigheden onderzocht. Een tikkeltje cynisch is het misschien wel dat hier de klimaatverandering wordt onderzocht, die deels veroorzaakt is door… juist, steenkoolindustrie. Het gebouw bestaat uit verschillende identieke klimaatkamers die ook nog eens allemaal precies dezelfde lichtinval hebben. De buitenkant is rondom spiegelend. Hierdoor lijkt het gebouw bijna weg te vallen in de omgeving, je ziet het nauwelijks als je erlangs wandelt. Behalve dan door het gegeven dat er een evenbeeld meewandelt die jouw bewegingen exact kopieert.
Eisden Tuinwijk
Verder zul je vanaf boven het Eisden Tuinwijk zien liggen. Het Tuinwijk is een onderwerp voor een blog op zich met een interessante geschiedenis en bijzondere gebouwen. Voor de meeste gebouwen zul je gewoon de wijk in moeten (de zwarte route), maar de kerk zie je van boven duidelijk liggen. Het is de Sint-Barbarakerk en een van de vijf “mijnkathedralen”. Dit zijn grote en monumentaal uitziende kerken die door de mijnmaatschappijen werden gebouwd voor de mijnwerkers in Belgisch Limburg. Sint-Barbara is uiteraard de beschermheilige voor onder anderen de tunnelbouwers en mijnwerkers.
Een kleine geschiedenis van de steenkolenwinning in Eisden
De geschiedenis van de steenkoolwinning start hier aan het begin van de 20e eeuw. Je kunt bijna stellen dat überhaupt de geschiedenis van het gebied hier toen pas startte. Je komt bij het wandelen in Terhills onder andere deze foto tegen uit 1907 van een boortoren op een eenzame heide met verder alleen wat schapen (en als je heel goed kijkt een herder in het midden). Verder was het hier, ondanks de aanwezigheid van de Zuid-Willemsvaart, een nogal doodse bedoening.
Dat jaar, 1907, is ook het jaar van de oprichting van Société Anonyme des Charbonnages Limbourg-Meuse, zeg maar de NV Steenkool Limburg-Maas. Vijftien jaar later, dus snel na de Eerste Wereldoorlog, kwam de eerste steenkool de mijn uit. En een beetje als in het Dire Straits nummer Telegraph Road: Toen kwamen de mijnen, toen kwamen de kerken, toen kwamen de scholen, toen kwamen de treinen.
In korte tijd werd een volledige stadswijk uit de grond gestampt om huisvesting te bieden aan de vele mijnwerkers die nodig waren en die hier op het platteland niet gevonden konden worden. Eisden Tuinwijk verrees op de plaats waar eerst één leemen huisje op de heide had gestaan, dat van Mie Merken. Mie (en haar huisje) moest wijken voor Tuinwijk. Ze verhuisde naar de andere kant van het kanaal en stierf daar in 1927 op een leeftijd van 97 jaar. Alleen een straatnaam in de nieuwe wijk herinnert nog aan haar.
Terhills, nog meer Terhills, en in de buurt van Terhills
De ontwikkelingen in Terhills gaan de laatste jaren in hard tempo. Terhills is inmiddels niet meer alleen om te wandelen, het is een groot en toeristisch recreatiegebied met talloze voorzieningen. In het natuurgebied dat onderdeel is van het Nationaal Park valt het alleszins mee. Hier kun je heerlijk van de rust genieten, ook al zul je het park maar zeer zelden voor jezelf alleen kunnen hebben.
Maar in de directe omgeving van Terhills tref je veel grote andere trekpleisters. Zo vind je er een gloednieuw in 2021 geopend bungalowpark Terhills Resort van CenterParcs. Op een van de plassen kun je wakeboarden en waterskiën bij Terhills Cablepark. In het voormalige directiegebouw huist nu het luxe Terhills Hotel en er is een wellness center in het park. En dan heb je direct achter het directiegebouw ook nog het outletshoppingcenter Maasmechelen Village. Er is een bioscoop. Een paar honderd meter verder en je hebt nog een groot winkelcentrum.
Wil je een wandeling in Terhills dus combineren met een romantisch dinertje, een stoere activiteit of met een middagje shoppen, dan zijn de mogelijkheden eindeloos.
Andere mijnsites
Behalve in Eisden zie je overal dat er nieuwe invullingen gegeven worden aan de oude mijncomplexen en de achtergebleven steenbergen. Even verderop in Belgisch Limburg ligt Beringen, waar de oude mijngebouwen worden gerestaureerd en nieuwe invullingen aan worden gegeven. De mijnterril daar is omgebouwd tot een avonturenberg. En in Nederland is de oude berg bij de Wilhelminamijn omgetoverd tot de langste trap van Nederland.
Een ander interessant gebied met een mijnverleden is de Scarpe-Escaut in het Noorden van Frankrijk, ook een mooi wandelgebied trouwens.
Praktische informatie over wandelen in Terhills, Hoofdtoegangspoort tot het Nationaal Park Hoge Kempen
- Meerdere uitgezette wandelingen, variërend van 3,6 tot 9,5 kilometer.
- Startpunt is het Visitor Center, Zetellaan 54, 3630 Maasmechelen
- Meer info bij de website van Terhills, Hoofdtoegangspoort tot het Nationaal Park Hoge Kempen (waar “Terhills, Hoofdtoegangspoort tot het Nationaal Park Hoge Kempen” consequent “Terhills, Hoofdtoegangspoort tot het Nationaal Park Hoge Kempen” wordt genoemd).
- Parkeren voor het Nationaal Park kun je op parking tussen de Terhillslaan en de Kolenmijn Limburg-Maaslaan (Google Maps).
- Vanuit de Parking loop je in 5 minuten langs het hotel naar het Visitor Center
- Wandelingen starten bij het Visitor Center, een bord met wandelroutes vind je onderaan de schachtbok.
Blijf op de hoogte
Zet nu je emailadres op mijn mailinglist! Af en toe ontvang je een emailtje van me met een overzicht van de nieuwste blogs. De updates komen uit wanneer het uitkomt, dus zeer onregelmatig. Een beetje zoals ik zelf ben dus. Je emailadres wordt alléén voor deze mailing gebruikt.
Bewaren op Pinterest
Wij houden van industrieel erfgoed, alleen is een bezoek aan Terhills er tot nu toe nog niet van gekomen, Ondanks het feit dat we al wel in Beringen, Genk en Waterschei waren.
Je hebt me echt weten te inspireren met je bezoeken aan deze mooie combinatie van industrieel erfgoed en natuur Marco. Je foto’s zeggen genoeg! Fijn om te lezen dat je geen hele lange wandeling hoeft te maken om de mooiste plekken te zien. Zo blijft het voor onze meiden ook leuk en kunnen we de wandeling uitbreiden als ze daar wél zin in hebben.
Nog vergeten te melden in het artikel: er is ook nog een leuke speeltuin beneden bij het visitor center. Dus jazeker, heel goed te doen met kinderen.
Ziet er heel gaaf en interessant uit! Mooi zo die combinatie van industrieel erfgoed en natuur, ik houd er wel van!
Wat een ontzettend bijzonder gebied is dit. Ik wist helemaal niet dat we zoiets als dit in Nederland hebben. Lijkt mij zeker de moeite waard om eens te bezoeken met dat prachtige uitzicht.
Het is ook niet in Nederland, maar in Vlaanderen 😉 Wel op een steenworp afstand van Nederland, dat dan weer wel.
Wat bijzonder dat je hier nu kunt wandelen en zo het steenkolenmijn-verleden kunt ontdekken. Deze ga ik onthouden!
Limburg is sowieso een prachtige streek om te gaan wandelen en fietsen he. Wij zijn vorige zomer naar Genk geweest en zijn daar ook naar de mijn site geweest. Bij jij al op C-Mine geweest? In Beringen zijn we ook gaan wandelen maar niet aan de mijnen. Jammer dat Limburg toch een eindje van Oost-Vlaanderen is. Anders zou ik vaker gaan.