Er hebben nogal wat creatievelingen in het dorp gewoond. Jan Toorop, bijvoorbeeld, en Gerrit Komrij mochten zich inwoner noemen van Winterswijk en Ernst Daniël Smid is dat nog steeds. Maar de bekendste van allemaal is ongetwijfeld Piet Mondriaan. Zijn beroemde abstracte werken maakte hij in Parijs en later in New York, maar het grootste deel van zijn jeugd wandelde Mondriaan door Winterswijk, waar hij al schetsend het schildersvak onder de knie kreeg.
Mondriaan kwam hier op 8-jarige leeftijd wonen. In 1892, toen hij twintig was, vertrok hij naar Amsterdam om de kunstopleiding te gaan volgen. Dat is ondertussen alweer 130 jaar geleden. Maar nog altijd kun je in Winterswijk in de voetsporen van Mondriaan wandelen. Er bestaat zelfs een heuse Mondriaanroute. En je raadt het al, deze kunst- en wandelliefhebber kon zich niet beheersen.
Mondriaan in het straatbeeld van Winterswijk
Je ziet het meteen in het straatbeeld: Winterswijk is onlosmakelijk verbonden met Piet Mondriaan. Ze hadden natuurlijk het grootste plein van het dorp naar hem kunnen vernoemen. Of een jaarlijks terugkerend Mondriaan-festival op kosten van de gemeente. Maar in Winterswijk wordt Piet Mondriaan geëerd met, eh… , prullenbakken. Misschien niet het eerste waar je aan zou denken om iemand op een voetstuk te zetten, maar het fleurt het centrum wel op en is een stuk opvallender dan een straatnaambordje.
Los van de opvallende vuilnisbakken zijn er veel particuliere initiatieven, waarbij de gevels gekleurd zijn in Mondriaans typerende primaire kleurvlakken. Zelfs de Hema doet eraan mee. Overigens is er ook echt een straat naar Mondriaan vernoemd. En terecht, ook al is het maar een klein doodlopend straatje waar zelfs Google Streetview niet is ingereden.
Met zoveel Mondriaan in het straatbeeld kan het haast niet anders, of er is een Mondriaan-wandeling. En ja hoor, die is er!
De route van de Mondriaan-wandeling in Winterswijk
Het is een korte wandelroute, na 2,5 kilometer ben je weer terug bij de auto. Op de website Mondriaanroute.com. staan wandelroutes in alle steden waar Mondriaan heeft gewoond of gewerkt, zoals Amsterdam, Doesburg, Blaricum, Parijs, New York City en dus ook Winterswijk.
De route start bij het station, draait zich naar het centrum en eindigt bij een parkje met uitzicht op de kerktoren van Winterswijk die Mondriaan geschilderd heeft. Onderweg kom je langs zeven plekken die belangrijk waren voor Mondriaan of die hij op het schilderdoek heeft vereeuwigd. De website geeft meteen informatie over de plek waar je loopt.
Het station van Winterswijk
Zoals gezegd start de wandeling bij het station. Toen de familie Mondriaan in Winterswijk kwam wonen, Piet was toen acht jaar, was dit station gloednieuw. Vooral gebouwd voor de textielindustrie, maar Mondriaan moet het station later veelvuldig gebruikt hebben als passagier. Zoals in 1892 toen hij zelf naar Amsterdam verhuisde, maar ook daarna nog voor familiebezoek.
Het woonhuis van Mondriaan in Winterswijk
We ontkomen natuurlijk niet aan het bekijken van het woonhuis van de familie Mondriaan in Winterswijk. Het staat er nog altijd. Wat heet, het is nu zelfs een museum Villa Mondriaan, waar ik wat verderop uitgebreider over zal vertellen.
Een villa was het zeker, het woonhuis van de Mondriaans. Vader Mondriaan was het schoolhoofd van de School voor Christelijk Nationaal Onderwijs, dat direct naast het woonhuis lag. Piet heeft zelf op die school les gehad en leerde het tekenen van zijn vader. Later werd hij er zelf tekenleraar. Helaas staat het pand van de school er niet meer.
De Lappenbrink
We wandelen ook door de Lappenbrink, de 19e-eeuwse arbeiderswijk van Winterswijk. Hier schilderde en tekende Mondriaan de kromme straatjes. Zeker achteraf kun je hier al zien hoe Mondriaan oefende met perspectieven en lijnen.
De Lappenbrink, of de Nieuwstraat zoals het tegenwoordig heet, is nu nog altijd een van de meest pittoreske en meest authentieke stukjes Winterswijk. In alles voel je hier nog de oude volkswijk. Het is niet groot, je bent er voor je het weet alweer doorheen, maar voor mij was dit zeker een van de hoogtepunten van het wandelingetje en ik ben er stiekem op de terugweg nog een keer doorgeen gegaan. Zo mooi.
De Jacobskerk
Midden in het centrum van Winterswijk staat de Jacobskerk, die Mondriaan meerdere keren schilderde. Toen hij hier nog woonde, maar ook nog nadat hij al naar Amsterdam verhuisd was. We zagen de kerk al vanuit zijn woonhuis, waar je vanuit de tuinkamer uitzicht op de toren hebt. We wandelen even later tot bij de kerk zelf op een overigens erg gezellige plek met veel terrasjes.
Maar het leukste is het einde van de wandeling, wanneer we de kerk in de verte zien uittorenen boven de oude daken. Ook vanuit deze plek is de kerk van Winterswijk door Mondriaan vastgelegd. Toen was het nog een landelijk buitengebied. We zien onder andere een vrouw die het hooi te drogen legt en een koe langs de Whemerbeek.
Zo landelijk als toen is het nu niet meer, maar de plek is als stadsparkje nog wel groen. En er staan nu een groot frame en een zitbankje in Mondriaankleuren. Ga je op het bankje zitten, dan sta je op de plek waar Mondriaan gestaan moet hebben toen hij dit schilderij maakte. Een beetje kinderlijk misschien, maar ik kon de verleiding niet weerstaan vanaf hier een foto te maken. Om mezelf in grootheidswaan te wentelen als een soort van mini-Mondriaan.
Museum Villa Mondriaan in het voormalige woonhuis in Winterswijk
De wandeling is best kort, je kunt hem zo binnen drie kwartier afronden. Maar gelukkig kun je er meteen een museumbezoek aan vastkoppelen. Het voormalige woonhuis van Mondriaan is namelijk te bezichtigen als een soort van twee-in-één bezienswaardigheid. Enerzijds kun je wandelen door de vertrekken waar de grote meester zelf ook heeft gelopen. Anderzijds kun je genieten van de tentoonstelling met originele werken van Mondriaan zelf en andere kunstenaars. Er hangen veel schilderijen uit de begintijd van Mondriaan. Niet het werk waar je hem van kent en die hij pas later zou ontwikkelen, maar stuk voor stuk wel mooie schilderijen waarin je soms al de neiging naar het gestyleerde en naar abstractie kunt herkennen.
Het mooiste vond ik zelf de bovenverdieping waar toen de tijdelijke tentoonstelling “Jong en Veelbelovend: Ruimte voor Talent” te zien was. Hedendaagse kunstenaars lieten zich inspireren door werk van Mondriaan bij het maken van ruimtelijke kunstwerken. Zowel het origineel als de hedendaagse tegenhanger waren er tentoongesteld. Dit kan heel fout uitpakken. Vaak zie je dat een dergelijke insteek toch vooral laat zien hoe knap het origineel eigenlijk is en dat de hedendaagse interpretatie maar een slap aftreksel blijkt te zijn. Maar hier in Villa Mondriaan vond ik het juist enorm geslaagd, ook doordat er een duidelijk andere kunstvorm gebruikt was, ruimtelijke kunst versus tweedimensionale tekeningen en schilderijen.
We zagen bijvoorbeeld de tekening van Mondriaan van de Jacobskerk met een overhangende boom op de voorgrond. Meteen daarnaast stond het kunstwerk “Appelboom” waarin de lijnen van de boom gevangen werden doormiddel van kettingen van schakels. En wat dacht je van de vertikale lijnen van een schilderij van een bos van Mondriaan die terugkwamen in een kunstwerk waarin met morse nog een boodschap verstopt zat. Deze tenstoonstelling is nu afgelopen, maar het laat goed zien hoe het museum het erfgoed van Mondriaan actueel weet te houden.
Praktische informatie over de Mondriaan-wandeling in Winterswijk
- De wandeling kun je downloaden via https://www.mondriaanroute.com/routes/winterswijk
- De lengte is 1,6 kilometer (plus 900 meter terug naar de parkeerplaats)
- Parkeren kan bij Parkeerplaats Winterswijk Centrum (google maps)
- Het is een lijnwandeling, na afloop zul je nog een stukje terug moeten lopen naar de parkeerplaats (ongeveer 900 meter)
GPX-bestand van de Mondriaan-wandeling in Winterswijk
Je kunt het gpx-bestand van de Mondriaan-wandeling in Winterswijk downloaden via onderstaande knop.
Villa Mondriaan
De wandeling is vooral leuk met een bezoek aan Villa Mondriaan. Houd dus rekening met de openingstijden van het museum als je de wandeling wilt doen.
- Villa Mondriaan, Zonnebrink 4, 7101 NC Winterswijk
- Check hier de openingstijden
- Er is een café in Villa Mondriaan, bemenst door medewerkers met een beperking
Blijf op de hoogte!
Zet nu je emailadres op mijn mailinglist! Af en toe ontvang je een emailtje van me met een overzicht van de nieuwste blogs. De updates komen uit wanneer het uitkomt, dus zeer onregelmatig. Een beetje zoals ik zelf ben dus. Je emailadres wordt alléén voor deze mailing gebruikt.
Plaats een reactie