Maasheggen: laarzenpad Oeffelter Meent

Heb je nog nooit het Laarzenpad Oeffelter Meent-route in de Maasheggen gewandeld, dan heb je in elk geval nog een doel in je leven. Dit is het oudste nog bestaande cultuurlandschap van Nederland. Julius Ceasar klaagde al over de vele heggen. Nu is ’t het summum van het Nederlandse coulisselandschap, al zo’n 400 jaar onveranderd. En tot op de dag van vandaag kun je hier “maasheggenvlechten”. Maasheggenvlechten, die onthouden we voor Scrabble!

>>> Lees mijn laatste blogs als eerste: volg me op Facebook

Inhoud toon

De Maasheggen, oudste cultuurlandschap van Nederland

Drenthe noemt zich de oerprovincie. Ook De Maashorst bij Oss vindt zichzelf een oergebied. Maar het oudste cultuurlandschap van Nederland ligt toch echt in het meest oostelijke puntje van Noord-Brabant: De Maasheggen. Bij Oeffelt in de gemeente Boxmeer.

Luchtfoto van de Maasheggen van de Oeffelter Meent — Foto: René Schoenmakers, met dank aan Maasheggen UNESCO

De Maasheggen bestaan uit veel kleine percelen die van oudsher gebruikt zijn voor landbouw en vee. De ruilverkaveling lijkt hier te zijn overgeslagen. De lappendeken van kleine weilanden is hier al honderden jaren ongewijzigd. Alleen dat al maakt het gebied behoorlijk uniek. Maar echt bijzonder wordt het door de taltijke heggen.

Als afscheiding tussen de percelen staan dichte heggen, meestal van meidoornstuiken. De struiken zijn zo gevlochten dat ze een ondoordringbare afrastering vormen. Dit soort coulisselandschappen waren vroeger talrijk. Toen kwam het prikkeldraad als handiger alternatief. En met de industrialisatie van de landbouw stonden de heggen vooral in de weg. Bijna overal is dit type landschap nu verdwenen. Maar hier dus niet!

De Maasheggen is het grootse nog bestaande heggengebied van Nederland. Nee, van Europa zelfs. En ook op wereldschaal van belang. Het is, als enige gebied in Nederland, aangewezen als UNESCO biosfeergebied vanwege de interactie tussen mens en natuur. En uiteraard een Natura 2000-gebied. Het is nu nauwelijks voor te stellen, maar het gebied was in de jaren tachtig verwaarloosd en werd onder andere als vuilstortplaats en motorcrossterrein gebruikt. Staatsbosbeheer kreeg echter een deel van het gebied in handen. Inmiddels heeft Staatsbosbeheer 118 ha onder haar beheer en is het een prachtig, rustig landschap met veel zeldzame planten.

Het Laarzenpad door de Maasheggen bij de Oeffelter Meent

Het mooiste manier om de Maasheggen te zien is wandelend. Heel veel andere manieren zijn er ook niet. Bij de Oeffelter Meent, het noordelijkste puntje van De Maasheggen, heeft Staatsbosbeheer een mooi Laarzenpad uitgezet, die je dwars door de percelen loodst. In het begin loop je nog wat saai over het fietspad, maar al snel wijk je daarvan af en sta je middenin de door de maasheggen afgebakende percelen. Kleine weilandjes en door de metershoge heggen heel intiem. Het perfecte plekje om een tentje op te zetten en een avond bij kampvuur te genieten van het mooie weer. Ik weet ook wel dat dat niet kan en mag, maar die sfeer heeft het hier.

De weides worden hier nog steeds gebruikt voor het houden van runderen en die kun je af en toe dan ook zeker tegen komen. Nadeel is dat dat in een heel enkel geval kan dat betekenen dat je een stukje moet omlopen, als de koeien besluiten de draaihekjes zelf te gebruiken.

Door het heggengebied stoomt de Oeffeltse Raam, een beekje dat niet ver hier vandaan in de Overloonse Duinen ontspringt. Tijdens de wandeling ontmoet je de Oeffeltse Raam een paar keer en steek je hem over. En je ziet hoe de beek met enig gevoel voor drama in de Maas uitmondt.

Tijdens het wandelen langs de Maas passeer je aan de overkant de restanten van de vesting ‘t Genneperhuys. Je kunt er vanaf deze kant weinig van zien, maar er staat wel een leuk infobord over het beleg van het Genneper Huys in de Tachtigjarige Oorlog. Daarbij werd door prins Frederik Hendrik ook dankbaar gebruik gemaakt van de maasheggen om het toen Spaanse fort te belegeren.

Infobord over Vesting Genneperhuys in de Oeffeeter Meent

Oeffelter Meent: ooit rivierduinencomplex, nu hobbelweide

Het gebied dat we nu de Oeffelter Meent noemen, bestond vroeger uit graslanden voor gemeenschappelijk gebruik. Het woord Meent, dat je vaak tegenkomt in aardrijkskundige namen, is afgeleid van “gemeenschappelijk” en hangt ook samen met “gemeente”. De eigenlijke Oeffelter Meent was een rivierduinencomplex dat hier tegen de dijk aan lag. Het gebied met de maasheggen ligt tussen de Oeffelter Meent en de Maas en wordt eigenlijk de Meerkampen genoemd.

Hobbelweide in de Oeffelter Meent Maasheggen

Het rivierduinencomplex is in de periode 1820-1850 afgegraven tot op de grindlaag. Vervolgens is er ook er ook wat grind handmatig geworven. Dat heeft geleid tot een terrein met veel putjes en kleine heuveltjes ontstaan. Het heet hier ook niet voor niets de hobbelweide. Het heeft wat weg van het veld van een veertjesvoetbalspel, niet geschikt om echt te voetballen. Nog los van de grote grazers die hier lopen: runderen en paarden.

Interessant weetje (vind ikzelf dan): het grind hier langs de maas is waarschijnlijk afgezet door de Rijn. Tienduizend jaar geleden stroomde de Rijn namelijk een stuk zuidelijker en kwam ongeveer hier in de buurt samen met de Maas.

>>> Liever intacte rivierduinen zien? Hier vlakbij vind je het Nationaal Park De Maasduinen

De Maasbrug bij Gennep

Vanaf het startpunt heb je een mooi uitzicht op de Maasbrug naar het plaatsje Gennep. De brug zelf is weinig opzienbarend, maar kent wel een bijzondere geschiedenis. De brug opent in 1873 als spoorbrug en vormt een belangrijke schakel in het internationale treinverkeer tussen Londen en Berlijn. Hier komt echter abrupt een einde aan door de Eerste Wereldoorlog.

Bij de bouw zijn er al bedenkingen bij de brug, omdat het in geval van oorlog wel heel makkelijk zou zijn voor de Duitsers om de Maas over te steken. Daarom is in een van de pijlers een aparte mijnkamer gebouwd waarmee men de brug kan laten ontploffen. In de Eerste Wereldoorlog blijft Nederland neutraal, maar in 1940 zou deze mijnkamer best handig zijn. Ware het niet dat de Duitsers de brug zo snel in handen hebben dat het nog niet tot ontploffen is gekomen.

Vier jaar later blazen de Duitsers de brug zelf op om de geallieerden tegen te houden. Een aantal maanden is het hier frontgebied. Na de bevrijding van Gennep in februari 1945 wordt een zogenaamde Baileybrug gebouwd, de langste die tijdens de Tweede Wereldoorlog is gemaakt.

Maasheggenvlechten: heggen vlechten in De Maasheggen

Eén van de beste beschrijvingen van maasheggen komt van niet de minste: Julius Ceasar. Deze onoverwinnelijke en onverschrokken veldheer, die met zijn leger louter overwinningen behaalde, kende eigenlijk maar één angstgegner. Nee, niet Asterix. Wel de maasheggen. In de Bello Gallico schrijft hij:

“Deze mensen kappen jonge bomen – echter zonder ze geheel door te hakken –, buigen ze om en vervlechten de in de breedte groeiende takken met doorn- en braamstruiken en zijn zo in staat deze houtwallen tot een verschansing als een muur te vormen, zodat men er niet alleen niet door kan dringen, maar er zelfs niet doorheen kan kijken.”

Mooi verhaal. Het klopt niet helemaal precies. Deze omschrijving gaat namelijk niet over het hedendaagse gebied De Maasheggen. Hier bij Oefelt staan de heggen “pas” sinds de Middeleeuwen. In de Romeinse tijd was het hier veel te nat voor landbouw. Maar het geeft wel aan dat het vlechten van heggen als afbakening al duizenden jaren oud is.

Maasheggenvlechten, toen ik het woord voor het eerst hoorde stond het meteen met stip op nummer één op mijn lijst van mijn favoriete woorden. Ik zou zo graag eens thuiskomen na een dag maasheggenvlechten in de Maasheggen en tegen de vrouw zeggen dat ik in de Maasheggen zo lekker maasheggen heb zitten vlechten.

Hoe dan ook maasheggen groeien niet zomaar. Het vergt het nodige vakmanschap om de meidoorns te kappen en zo te leiden dat er echte heggen ontstaan. Het ambacht wordt niet door veel mensen meer gebezigd en het maasheggenvlechten is opgenomen op de lijst van immaterieel erfgoed. Om het ambacht toch in stand te houden, zijn er initiatieven om het maasheggenvlechten een heel klein beetje meer hip & happening te maken. Er zijn zelfs nationale kampioenschappen maasheggenvlechten. Onderstaand filmpje gaat over dit NK, wat zelfs internationaal deelnemers trekt.

>>> Op Bestemming Buitenlucht vind je meer inmmaterieel erfgoed. Bijvoorbeeld de vloeiweides bij Plateaux-Hageven, maar ook bij het Lankheet in Twente. Ook immaterieel erfgoed is de valkerij die Valkenswaard groot maakte.