Mijn tip van de dag: probeer één van de wandelroutes in het Waterloopbos uit! Het Waterloopbos in de Noordoostpolder is namelijk een van de meest bijzondere natuurgebieden van Nederland. Niet zozeer vanwege de natuur zelf. Het bos is schitterend hoor, daar niet van. Maar het is de voormalige bestemming die het hier pas echt bijzonder maakt. Hier vonden tussen 1951 en 1995 grootschalige waterbouwkundige proeven plaats door het Waterloopkundig Laboratorium uit Delft. Hele havens werden nagebouwd om de invloed van golven op bouwwerken te onderzoeken.
Als je nu een van de wandelroutes door het Waterloopbos doet, dan zie je de restanten en ruïnes van deze werken. En dat maakt het een echt unieke plek om te bezoeken.
Het Rijksmonument Waterloopbos
Een wandeling in het Waterloopbos is een fantastische ervaring. Maar wat is het Waterloopbos eigenlijk? En waarom zou je hier nou zo nodig willen wandelen?
Waarom je de wandelroutes in het Waterloopbos op je bucketlist wilt zetten.
Boswandelingen kun je overal maken. Maar de reden dat je juist hier een keer wilt wandelen is vanwege die unieke combinatie van én bos én de restanten van de waterbouwkundige onderzoeken van weleer. Het bos ligt namelijk bezaaid met ruïnes van de (schaal-)modellen die er sinds de jaren ’50 zijn aangelegd.
Het Waterloopbos oogt soms zelfs wat apocalyptisch met de door de natuur overgenomen bouwwerken midden in het water. De modellen, waar vroeger de wetenschappers met hun oneindige wijsheid uren in het water tuurden, worden nu overwoekerd door planten en bomen. Hier en daar loop je letterlijk over de restanten van de waterkundige modellen en vraag je je af wat precies de functie van dat muurtje geweest moet zijn.
Vergis je niet, het verval is slechts schijn. Natuurmonumenten zorgt voor een uitgekiende balans tussen het behoud van de modellen en het ontwikkelen van de natuur. Sommige modellen zijn zelfs volledig gerenoveerd en zien er juist als nieuw uit (zoals de golfbak, die ik even verderop zal beschrijven) of zijn omgevormd tot kunstwerk (Deltawerk //).
Waar vind je het Waterloopbos?
Je vindt het Waterloopbos bij Marknesse in de Noordoostpolder in Flevoland. En dat is niet geheel toevallig. Voor het op grote schaal onderzoeken van het gedrag van water heb je ruimte nodig en die was hier toen ruimschoots voor handen. De Noordoostpolder is pas in de 1942 drooggevallen en was toen dus nog erg nieuw.
Bovendien had deze plek nog een tweetal andere voordelen. Ten eerste was het toen gloednieuwe Voorsterbos aangelegd op kleileem wat geen water doorlaat. Een ideale bodem dus voor waterkundig onderzoek. Daarnaast lag het bos 5 meter lager dan het waterpeil in het randmeer, dus konden er makkelijk waterstomen gerealiseerd worden.
Een korte geschiedenis: van Waterloopkundig Laboratorium tot Rijksmonument Waterloopbos.
In 1951 werd hier begonnen met het eerste onderzoek in het bos bij Marknesse. Het was de tijd van de wederopbouw en er werden grote waterwerken aangelegd. Het gebombardeerde Rotterdam heeft hier veel onderzoek laten uitvoeren. Maar een echt grote boost kreeg het onderzoeksterrein door de Watersnoodramp in 1953 en het besluit tot het bouwen van de Deltawerken. Hiervoor zijn in het Waterloopbos veel schaalmodellen gebouwd. Later volgden ook veel buitenlandse opdrachtgevers, zoals onder andere de haven van Bangkok en een oliehaven in Libië.
In 1979 werd nog de Deltagoot gebouwd, een van de grootste en meest opvallende bouwwerken. Gaandeweg werden steeds meer onderzoeken in hallen uitgevoerd om nog zuiverder te kunnen meten. Vanaf de jaren ’80 werd steeds meer onderzoek uitgevoerd met computermodellen. Real life experimenteren waren daardoor steeds minder nodig. Langzaam verdween de noodzaak voor deze grootschalige modellen en het Waterloopkundig Laboratorium sloot hier in 1995 de deuren. Alleen de Deltagoot bleef nog in bedrijf tot 2015.
Even leek het erop dat het Waterloopbos een heel andere functie zou krijgen. Een projectontwikkelaar zag het wel zitten hier een park met een 1000-tal bungalows te bouwen. Het had weinig gescheeld of dat was ook gebeurd. Maar mede door protesten van omwonenden is het dubbeltje toch de andere kant op gevallen en heeft het bos in 2016 een beschermde status gekregen.
Enkele waterbouwkundige werken in het Waterloopbos
Er zijn hier tientallen onderzoeken uitgevoerd, van een aantal zijn de schaalmodellen goed bewaard gebleven. Ik beschrijf er hier enkele opmerkelijke.
Deltawerk //
Al direct bij de start van alle wandelroutes in het Waterloopbos loop je langs, wat zeg ik, door één van de grootste en indrukwekkendste bouwwerken van het Waterloopbos: Deltawerk //. Het bestaat uit een lange en hoge rij betonnen platen. Ooit was dit een bak water van 233 meter lang en 5 meter breed. En diep, zo’n 7 tot 9,5 meter. In deze Deltagoot konden zeegolven op werkelijke grootte worden nagebootst. Niks geen schaalmodel dus, of tenminste een schaal van 1:1. Onderzoek op werkelijke grootte is nuttig als je geen schaalmodel kunt gebruiken, zoals onderzoek naar duinafslag waarbij zandkorrels dan veel te klein zouden worden.
In 2018 is de goot ontmanteld en door RAAAF en Atelier de Lyon omgebouwd naar een kunstwerk. Het zand eromheen is weggegraven, waardoor de goot nu in het water ligt. Verder zijn enkele van de betonnen platen verplaatst en overdwars of schuin neergelegd. Het geheel is super speels geworden en bovendien kun je er nu doorheen wandelen.
En net als de doorgezaagde bunker langs de A2, wat eveneens is gemaakt door RAAAF/Atelier de Lyon, is het waanzinnig fotogeniek.
De haven van Libië
Voor de haven van Marsha-el-Brega, het petrochemische centrum van Libië, kwam ook helemaal naar de Noordoostpolder voor onderzoek naar de gevolgen van het vergroten van de haven. Hier werden grote golfmachines ingezet om allerlei soorten golven te kunnen maken. Er staat nog een lange rij aan restanten van deze golfmachines. Het pad maakt hier trouwens een kronkel via een vlonderpad over het water heen.
De Golfbak
De golfbak was in feite niets anders dan een overdekt subtropisch golfslagbad, maar dan gevaarlijk om in te zwemmen, ongezellig en niet subtropisch. Hiermee bestudeerden de technici bijvoorbeeld de stabiliteit van dammen in stromend en golvend water. Inmiddels is de overkapping verdwenen en zijn de machines gerestaureerd. Het zit weer strak in de lak en ziet er fascinerend en super fotogeniek uit.
De Natuur in het Waterloopbos
Ooit dus een centrum voor technisch onderzoek, maar nu krijgt de natuur er alle ruimte. De waterlopen zoals de ingenieurs uit Delft die hebben aangelegd zijn behouden gebleven en zijn nu als het rijksmonument ook beschermd. Het resulteert in een waterrijk bos, waar bijzondere planten voorkomen. Ook veel dieren vinden hier een fijn plekje: vissen, libellen, kikkers en zelfs de ijsvogel komt hier voor.
Wij waren er zelf op een mooie herfstdag en het viel mij op dat er enorm veel paddenstoelen te vinden waren. Al me al dus een heerlijk bos als je ook van natuurwandelingen houdt.
Gemarkeerde Wandelroutes in het Waterloopbos
In totaal zijn er vijf wandelroutes in het waterloopbos uitgezet door Natuurmonumenten. Twee ervan zijn toegankelijk met een rolstoel en één is speciaal voor kinderen. Alle wandelroutes beginnen bij de grote parkeerplaats bij het Paviljoen ProefLab //.
Deltawerkroute (1,1 km en geschikt voor rolstoel)
De Deltawerkroute is de kortste en is slechts 1,1 kilometer. Deze is ook toegankelijk met een rolstoel. Feitelijk is deze wandeling niet veel meer dan een rondje rond Deltawerk// en de Golfbak, maar als je weinig tijd hebt, of heel jonge kinderen die toch niet meer in de buggy willen is dit wel de meest logische keuze.
Havenroute (3 km)
Met de Havenroute in het Waterloopbos word je langs de meeste bouwwerken geloodst en is daarmee de meest complete wandelroute. Als je speciaal voor de ruïnes en overblijfselen van het Waterlooplaboratorium komt, dan is dit bij uitstek de route die je wilt kiezen. De wandelroute is 3 kilometer lang, maar omdat je waarschijnlijk op veel plaatsten even staat te kijken en de informatie wilt lezen ben je er al snel wat langer mee zoet dan je van een normale natuurwandeling gewend bent.
Waterlooproute (3,3 km en geschikt voor rolstoel)
De Havenroute is niet geschikt voor rolstoelen, maar de Waterlooproute is dan het alternatief. Deze route is iets langer (3,3 kilometer), maar volgt bijna overal de Havenroute en toont toch een groot deel van de bouwwerken.
Wendelbosroute (ongeveer 9 of 5,4 km)
Wil je liever een “gewone” natuurwandeling maken, dan kies je het beste voor Wendelbosroute. Volgens Natuurmonumenten is deze wandeling 8,3 kilometer (eventueel in te korten tot 5,4 kilometer). Volgens mijn gpx-berekening is die ongeveer een kilometer langer. Deze route begint ook bij ProefLab// in het Waterloopbos en gaat vervolgens door het aangrenzende jonge Wendelbos met vooral veel loofbomen. Aan het einde doe je nog de Golfbak en de Deltawerk// aan, vergelijkbaar met de Deltawerkroute.
De Route van OERRR (3 km en speciaal voor kinderen)
Tenslotte is er nog een speciale kinderroute, de route van OERRR, waarmee je op avontuur kunt gaan in het Waterloopbos. De route volgt precies die van de Havenroute (zie de track daar), maar onderweg moet je 17 opdrachten uitvoeren. De speciale opdrachtenwaaier is te verkrijgen bij ProefLab// voor €5 (of €3,50 voor OERRR-leden).
Praktische informatie over de wandelroutes in het Waterloopbos
- Startpunt: Voorsterweg 34, Marknesse
- Parkeren: er is bij het startpunt een grote parking
- Vlak bij de parking is Paviljoen Het ProefLab //. Hier is ook meer informatie te verkrijgen over de wandelroutes en kun je de waaier voor de Route van OERRR aanschaffen.
- Het bos is geopend van zonsopgang tot zonsondergang.
- Het zijn gemarkeerde wandelroutes en dus goed te volgen
- Er staan veel informatieborden in het Waterloopbos over de waterwerken en over de natuur. Je zult meer stilstaan dan wandelen als je alle informatie wilt lezen.
Als je de lange route volgt, kom je na ca 3,5km een bord tegen met een alternatief waarmee je de route kan inkorten tot 5,4km. Bij terugkomst kan je dan eventueel nog (een deel van) de 3,3km route eraan plakken.
Dank voor je aanvulling!
Wij willen graag gaan kijken maar de afstand is groot ,is er een mogelijkheid voor overnachting ?
Ter plaatse in het bos denk ik niet, maar in de buurt zijn zeker voldoende slaapgelegenheden.